Minął kolejny rok na blogu. Mimo wcześniejszych optymistycznych założeń udało mi się opisać dopiero 1/6 tematów z założonej na wstępie listy. Poza tym nastąpiły pewne drobne zmiany. Na wniosek jednego z czytelników oznaczam na tej liście sukcesywnie zweryfikowane obiekty. Inny czytelnik poprosił o bibliografię - już jest. Oczywiście jestem otwarty na inne propozycje nowych elementów na tej stronie, jak również nowych tematów.
Transport kolejowy czy wodny?
W
ubiegłych latach pisałem głównie o transporcie. Obecnie dokonują się
spore, pozytywne zmiany na kolei, miejmy nadzieję że przyjdzie też kolej
na transport wodny. Właśnie żegludze śródlądowej, mimo iż
nieplanowanej, poświeciłem kilka odcinków. Czas jednak powrócić do
zasadniczej tematyki - upadku techniki i przemysłu Krakowa.
Ulica Romanowicza - kiedyś typowo przemysłowa. Fabryki Korngoldów (była po prawej) już dawno nie ma,gmach Telpodu (po lewej) jeszcze stoi, ale charakterystyczna zielona przewiązka (na wprost) już zniknęła...
Jestem
w trakcie opisywania losów przemysłu elektrotechnicznego. Zamierzam
jednak nieco zmienić dalszą kolejność względem źródłowej listy. W
następnym ciągu opiszę bowiem krakowskie wodociągi (powracając nieco do
tematów związanych z wodą) a później przemysł energetyczny (który wiąże
się znów z elektrotechniką).
Dawna elektrownia podgórska opakowana w nową formę i funkcję...
W
dalszej perspektywie, jeszcze przed przemysłem maszynowym, chciałbym
zająć się przemysłem metalurgicznym, który w Krakowie zajmuje szczególną
pozycję. Martwię się tylko że kolejne obiekty znikają bez śladu z mapy
miasta. Wyburzanie tkanki poprzemysłowej znacznie postąpiło w Zabłociu.
Ostatnio rozebrano też bardzo ciekawy budynek magazynu na ulicy
Grzegórzeckiej - przykład oryginalnej architektury "brutalistycznej"
okresu PRL. Jak tak dalej pójdzie nie zostanie z tej epoki żadnych
architektonicznych pamiątek...
Surowy w formie, monumentalny magazyn - już zburzony. W jego miejscu stanie pewnie kolejny nijaki mieszkaniowiec...
Jestem zdeterminowany nadal kontynuować tego bloga, ale zbieranie materiałów i pisanie zajmuje sporo czasu, którego nie mam zbyt wiele. Z uwagi na to zmuszony jestem nieco zmienić formułę - artykuły będą się ukazywać, jak do tej pory, przynajmniej raz w miesiącu - ale będą nieco mniejsze objętościowo. Mam nadzieję iż przez to nie ubędzie czytelników, a nowe tematy będą nadal ciekawą lekturą.
Druga połowa XX wieku to dalszy dynamiczny rozwój elektrotechniki, przede wszystkim elektroniki, informatyki i telekomunikacji. Jak w tym okresie wyglądał krakowski przemysł elektrotechniczny?
* * *
W PRL w warunkach gospodarki centralnie sterowanej przemysł elektrotechniczny był łączony w rozmaite zjednoczenia. Już w 1958 utworzono dwie jednostki organizacyjne (w ramach Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego): Zjednoczenie Przemysłu Elektronicznego i Zjednoczenie Przemysłu Teletechnicznego. W ich skład włączono większość przedsiębiorstw przemysłu elektronicznego, również podległe poprzednio innym ministerstwom. W 1961 obydwie organizacje połączono powołując Zjednoczenie Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego UNITRA. Jednak zjednoczenie to ostatecznie miało zajmować się tylko produkcją stricte elektroniczną zatem wyłączono z niego inne branże. Już w 1964 wydzielono z Unitry zakłady o profilu produkcyjnym zajmującym się automatyką i pomiarami tworząc Zjednoczenie Przemysłu Automatyki i Aparatury Pomiarowej Mera. W 1968 roku włączono do niego Krakowską Fabrykę Aparatów Pomiarowych.
Korzenie tej fabryki sięgają 1922 roku, kiedy w Krakowie przy ul. Świętokrzyskiej 8 powstało prywatne Biuro Techniczne "OROS". Zajmowało się ono instalacją, naprawą i konserwacją aparatury pomiarowej dla przemysłu pochodzącej z importu (sprzedawanej ajencyjnie). W czasie wojny firma zajmowała się także konstruowaniem własnych prostych przepływomierzy i analizatorów spalin. W 1949 roku ustanowiono nad tym przedsiębiorstwem przymusowy zarząd państwowy. Było to związane z odradzaniem się krajowego przemysłu i wzmożonym zapotrzebowaniem na aparaturę pomiarową. W oparciu o posiadaną przez biuro dokumentację techniczną rozpoczęto na małą skalę produkcję analizatorów spalin i przepływomierzy. Na potrzeby tej produkcji przejęto pomieszczenia w budynku przy ulicy Semperitowców 13 (biura i galwanizernia znajdowały się nadal na ul. Świętokrzyskiej). W 1950 roku przedsiębiorstwo otrzymało nazwę "Krakowska Fabryka Aparatów Pomiarowych", jednak produkcja odbywała się prymitywnie, raczej rzemieślniczymi niż przemysłowymi metodami. Wzrastające zapotrzebowanie oraz ograniczone możliwości produkcyjne spowodowały w 1955 roku przejęcie Krakowskiej Fabryki Wyrobów Metalowych przy ulicy Lubelskiej 18 wraz z częścią kadr oraz wyposażeniem. Pozwoliło to na 10 krotny wzrost produkcji w stosunku do tego z 1951 roku.
Widok na tereny fabryki KFAP w latach 80-tych (z charakterystycznym wysokim biurowcem). Ilustracja z książki "Monografia MERA-KFAP 1976-1989"
Z początkiem lat 60-tych nastąpiło wyklarowanie się zasadniczego asortymentu fabryki który można podzielić na 4 grupy: 1. Przepływomierze, manometry, poziomowskazy (również z nadajnikiem potencjometrycznym), 2. Manometry sprężynowe (puszkowe i rurkowe, również z rejestratorem) 3. Mierniki temperatury (również regulatory i rejestratory) 4. Analizatory spalin
Sporą
komplikację w organizacji produkcji stanowiły 3 lokalizacje w różnych
częściach miasta. W latach 1960-1964 roku nastąpiła przeprowadzka
zakładu do nowego kompleksu budynków przy ulicy Gabrieli Zapolskiej
(Bronowice). W nowej lokalizacji nastąpił kolejny znaczny wzrost
produkcji, a dalszy rozwój był ograniczony brakiem pracowników na rynku.
Aby temu przeciwdziałać w 1969 roku uruchomiono zamiejscowy oddział
fabryki w Limanowej. (W 1976 roku w struktury fabryki włączono też jako
zakład zamiejscowy fabrykę MERA-PFENAL z Tarnowa).
Część oferty z katalogu Krakowskiej Fabryki Aparatów Pomiarowych z początku lat 60-tych:
Przepływomierz wskazująco-sumujący typ Wlz1 z nadajnikiem potencjometrycznym
Manometr wskazująco-rejestrujący rurkowy typ MR2
Czujnik termometru oporowego typ Top2
Elektryczny analizator zawartości CO2 w spalinach i gazach typ ATZ CO2
Po
roku 1961 szereg wyrobów został zmodernizowany w zakresie konstrukcji i
technologii wytwarzania. W 1967 roku powołano Zakład Doświadczalny,
wprowadzono także nowe wyroby m.in. elementy automatyki pneumatycznej.
Wzrost wymagań jakościowych oraz dążenie zakładu do uwzględniania
światowych tendencji wymusił zakup zagranicznych licencji m.in. Siemens
(Telepneu), Joens (rejestratory NSK) czy włoskiego Kent Tieghi
(przepływomierze różnicowe). Szereg wyrobów fabryki była skutecznie
eksportowana nie tylko do krajów RWPG (NRD, ZSRR, Węgry), ale także do
krajów zachodnich (Szwecji, Wielkiej Brytanii, Austrii i RFN).
Urządzenia pomiarowe produkowane w latach 70-tych: Rejestrator elektryczny NSK12eVQ MERA-KFAP Miernik wielomiejscowy - stacyjka termometryczna ESI 211 Zdjęcia ze strony: el-kan.pl
W
1968 roku KFAP został dołączony do Zjednoczenia Przemysłu Automatyki i
Aparatury Pomiarowej MERA co wiązało się nie tylko ze zmianą nazwy
przedsiębiorstwa. W ramach profilowania produkcji w poszczególnych
zakładach zjednoczenia przekazano produkcję ciśnieniomierzy z Krakowa do
MERA-KFM we Włocławku oraz zaworów do MERA-POLNA w Przemyślu.
Zaplanowano też radykalną zmianę profilu produkcji z
mechaniczno-elektrycznego na elektroniczno-mechaniczny. W latach 70-tych
w Zakładzie Doświadczalnym opracowano nowoczesne elektroniczne
przetworniki przepływu APQ, różnicy ciśnień APD oraz poziomu APL
umożliwiające podłączenie elektronicznych przyrządów wskazująco
rejestrujących w systemach automatycznej regulacji i pomiarów. Zastąpiły
one produkowane do 1975 roku ciśnieniomierze rtęciowe.
Rok
Wielkość produkcji
Zatrudnienie
1951
0,5%
108
1955
4,4%
143
1960
7%
189
1965
21%
324
1970
40%
1236
1975
100%
1398
1980
217,5%
1851
1985
355,9%
1876
1988
750,5%
2076
Tabela prezentująca przyrost produkcji i zatrudnienia w KFAP. (Dynamika produkcji liczona wg. wartości produkcji z roku 1975, kiedy wyniosła ona 962,8 mln ówczesnych złotych.)
Tereny zakładu MERA-KFAP w 1996 roku - legenda:
1 - Starszy biurowiec (obecnie nieistniejący)
2 - Nowszy biurowiec (jeszcze stoi…)
3 - Hale produkcyjne (obecnie w ich miejscu osiedle mieszkaniowe)
4 - ul. G. Zapolskiej
5 - ul. Bronowicka
6 - ul. Armii Krajowej
W
1978 roku oddano nowe hale produkcyjne oraz przeprowadzono
reorganizację zakładu w miejsce dotychczasowych 3 wydziałów
produkcyjnych powstały dwa:
PP - Wydział Aparatury Pomiarowej,
PE - Wydział Aparatury Elektronicznej
Urządzenia
do elektronicznej, cyfrowej rejestracji i przetwarzania danych, nie
tylko pomiarowych, zaczęły bowiem stanowić poważny procent wyrobów
fabryki.
MERA-KFAP – "niechciane dziecko" polskiej branży informatycznej
Pierwszymi
"nośnikami informacji" wykorzystywanymi przez urządzenia były karty
dziurkowane, których używano już z początkiem XIX wieku do sterowania
krosnami tkackimi. Karty perforowane były też stosowane do przetwarzania
danych statystycznych w pierwszych maszynach liczących i komputerach. Z
uwagi na ograniczenie ilości danych na kartach w latach 60-tych
zastąpiono je taśmą perforowaną (stosowaną wcześniej w telekomunikacji
do rejestracji transmisji telegraficznych – dalekopisowych). Taśma
perforowana była dość wygodnym nośnikiem informacji. W 1974 roku w
fabryce KFAP rozpoczęto produkcję czytników kart perforowanych CT 2000,
perforatorów z czytnikiem CTE-3000 oraz zwijaczy ZT2200 i rozwijaczy
RT2200.
Czytnik taśm perforowanych CT 2200 Ilustracja z książki "Monografia MERA-KFAP 1976-1989" Fotografia taśm perforowanych: wikipedia
Oprócz
nośników "papierowych" do przechowywania danych cyfrowych
wykorzystywano, zaadoptowane z magnetofonów, taśmy magnetyczne. Lecz
rewolucję w dziedzinie przenośnych nośników stanowiła dopiero 8-calowa
dyskietka - opracowana w 1970 roku w firmie IBM. Ten bardzo wygodny
nośnik szybko stał się światowym standardem. Dzięki zakupowi licencji od
francuskiej firmy LOGABAX w 1976 roku w KFAP rozpoczęto produkcję
podwójnych stacji dyskietek serii PLx45 i PLx45D oraz całych jednostek
pamięci zewnętrznych SP45DE. Były to bardzo pożądane produkty, nie tylko
w kraju ale również na rynkach RWPG. Stacja SP45DE obsługiwała jeden
lub dwa moduły stacji dyskietek PLx45D z których każdy miał dwie
kieszenie na dyskietki. Komunikacja z modułem odbywała się interfejsem
szeregowym z prędkością 500 kb/s. Jedna dyskietka mieściła po
sformatowaniu 500kB danych - po 250kB na każdej stronie. Niestety aby
odczytać dane z drugiej strony dyskietka musiała być wyjęta z napędu i
ręcznie obrócona, ponadto dwie dyskietki w jednym module znajdowały się
na wspólnej osi zatem wymiana jednej dyskietki wstrzymywała pracę całego
modułu.
Pracownik KFAP prezentuje dwie generacje stacji dyskietek - duża 8 calowa PLx 45.D - ważąca 10 kgoraz mała 5 1/4 cala ED 501 - "zaledwie" 1,5 kg Ilustracja z "Młody Technik" nr 9/1986
Od
1976 roku istniał już nowy standard dyskietek 5 1/4 cala. Te mniejsze
dyskietki, mimo iż początkowo dysponowały pojemnością tylko 180kB, to z
uwagi na poręczniejszy rozmiar zyskały sobie przychylność i szybko stały
się standardowym nośnikiem pamięci wymiennej. W 1986 roku, na podstawie
urządzeń amerykańskiej firmy MPI, opracowano w KFAP własne modele
stacji dyskietek 5 1/4 cala: ED 501 obsługującej dyskietki jednostronne
180kB oraz ED 502 - dwustronne 360kB (tzw. DD od ang. Double Dentisity).
Jednak na świecie istniała już nowsza wersja - HD (ang. High
Dentisity) o pojemności aż 1200kB. Aby sprostać nowym standardom przy
współpracy z tajwańską firmą TECMATE ELECTRONIC w 1987 roku rozpoczęto
produkcję miniaturowych (SL - Slim Line o wysokości 2 cale - 2x niższe
niż seria ED 50x), nowoczesnych stacji dyskietek.
Stacja typu slim-line ED 505.SL w wersji eksportowej dla ZSRR (gdzie trafiała większość produkcji). Fotografie ze strony: oldcomputer.info
Na
potrzeby nowej produkcji w 1986 roku powołano nową jednostkę Wydział
Montażu Miniflopów "PF". Od IV kwartału 1987 roku w fabryce KFAP
produkowano już wyłącznie stacje dyskietek "slim line" w trzech typach:
ED 505.SL obsługującej dyskietki DD o pojemności 360kB, ED 510.SL -
720kB oraz ED 516.SL - dyskietki HD 1,2MB. W 1989 produkcja tych stacji
osiągnęła poziom 30 tys. sztuk rocznie, z czego znaczny procent trafiał
na eksport - głównie do ZSRR i Czechosłowacji.
Mikrokomputery z fabryki KFAP
Budowane
w latach 60-tych i 70-tych komputery miały główny element - jednostkę
arytmetyczno- logiczną (procesor) - skonstruowaną jako osobny podzespół.
W Polsce, oprócz dużych maszyn jak ODRA 1305 i RIAD R-32 - zajmujących
całe szafy, w latach 70-tych budowano też tzw. minikomputery jak
MERA-300 i MERA-400, które mieściły się już w zgrabnej szafce obok
biurka. W latach 70-tych amerykańska firma Intel rozpoczęła produkcję
mikroprocesorów - cały najważniejszy element komputera mieścił się już w
jednym układzie scalonym. Zaczęły wówczas powstawać małe komputery
które mieściły się nie obok ale na biurku - mikrokomputery.
Programowalna stacja gromadzenia i wstępnego przetwarzania danych typu PSPD 90 Ilustracja z "Biuletyn MERA" 2/1980
Bezsprzecznie
pierwszym polskim mikrokomputerem produkowanym seryjnie był
zaprezentowany w 1978 roku PSPD 90 (Programowana Stacja Przetwarzania
Danych) produkcji krakowskiej MERA-KFAP. Zestaw PSPD 90 składał się z
klawiatury, monitora ekranowego (VELA z Elemis-Warszawa lub NEPTUN z
Unimor-Gdańsk) wyświetlającego 16 wierszy po 32 znaki tekstu), napędów
dyskietek elastycznych 8-calowych (4 komory, w tym 1 systemowa) oraz
jednostki centralnej opartej o ośmiobitowy mikroprocesor Intel 8080 z 8
do 20kB pamięci operacyjnej. Całość, oprócz monitora, była wbudowana w
metalowe biurko, opcjonalnie oferowano do zestawu drukarkę DZM-180
(produkcji MERA-BŁONIE).
Podstawowym
oprogramowaniem był "System DS-90" który jednak umożliwiał pracę
wyłącznie w trybie przetwarzania danych (np. kopiowania danych z taśm na
dyskietki i odwrotnie). Dużo większe możliwości dawał, specjalnie
opracowany dla tego komputerka, system operacyjny MICRODOS-90 w którym
można było uruchamiać oprogramowanie napisane w ASSEMBLER 8080/2.
Ponadto system oferował interpreter języka BASIC-80 (z uwagi na małą
ilość pamięci operacyjnej programy ograniczone do 100 instrukcji).
Właśnie największą wadą tego mikrokomputera była znikoma ilość pamięci
operacyjnej, uniemożliwiająca poważniejsze zastosowania. W standardowej
wersji przewidziano przenoszenie danych tylko na nośnikach. Po
uzupełnieniu o interfejs sieciowy (za pomocą wbudowanego złącza
interfejsu V-24) PSPD 90 mógł pracować w charakterze terminala do
wprowadzania/wyprowadzania danych z dużych maszyn - ODRA 1305 i RIAD
R-32.
Mikrokomputer MK 45 na biurku, oraz po otwarciu obudowy. zestaw: myvimu.com wnętrze: 8bit.yarek.pl
Mikrokomputer
PSPD 90 był produkowany w latach 1979-1985 w ilości około 3000 sztuk
nie mając na polskim rynku konkurencji. Największy polski producent
komputerów - wrocławskie zakłady "Elwro" pierwszy mikrokomputer "Elwro
500" pokazało dopiero w 1983 roku. KFAP poszedł jednak za ciosem
prezentując w 1984 roku zupełnie nowy model MK 45. Zamiast biurka z
wkomponowaną klawiaturą miał on formę małej zgrabnej jednostki
centralnej z dołączonymi do niej solidną metalową klawiaturą, monitorem
Neptun 156 (25x80 znaków) oraz jedną lub dwiema jednostkami dyskowymi
SP45DE. Oprócz nowoczesnego designu posiadał on jeszcze dwie pożądane
cechy: sporą pamięć operacyjną (48-64kB) oraz polski mikroprocesor
MCY7880 (klon Intel 8080), produkowany od 1983 roku przez
Naukowo-Produkcyjne Centrum Półprzewodników CEMI w Warszawie, dzięki
czemu do produkcji niepotrzebny był wkład dewizowy.
Zestawy mikrokomputerowe MK 45 oraz MK 50 Ilustracja z "Biuletyn MERA" 10/1987
MK
45 pracował pod nadzorem systemu operacyjnego IMP-85 zgodnego z CP/M
2.2, dzięki czemu można było używać na nim sporo gotowego oprogramowania
profesjonalnego. W 1985 wyprodukowano 400 szt., z czego połowa trafiła
do Narodowego Banku Polskiego. Plan produkcji na 1986 zakładał
wytworzenie 1000 egzemplarzy co i tak nie zaspokajało nawet 1/5 popytu.
Od 1987 roku mikrokomputer był oferowany także jako MK 50 z nową
jednostką dyskową wyposażoną w dwa napędy dyskietek 5 1/4 cala po 360kB
każda). Oferowano też model MTX 50 fabrycznie wyposażony w modem (TX 50)
oraz odpowiednie oprogramowanie, dzięki któremu mikrokomputer ten mógł
był używany jako inteligentna stacja dalekopisowa (telex).
Fabryka
KFAP sama używała komputerów - zarówno PSPD 90 jak i MK 45 - oferowała też
klientom swoje autorskie oprogramowanie: System KADRY, GM - Gospodarka
Materiałowa, FK - Finanse i Koszta, Kosztorys, Środki Trwałe czy
Sprzedaż.
Profesjonalny komputer KRAK-86 (zgodny z IBM PC) oraz system operacyjny IPIX (zgodny z UNIX/POSIX)
W latach 80-tych coraz większą popularność zyskiwały 16-bitowe
komputery zgodne z architekturą IBM-PC, pracujące pod kontrolą systemu
operacyjnego MS-DOS. Ta zgodność zapewniała dostęp do ogromnej ilości
oprogramowania oraz łatwość wymiany danych. W 1986 roku w fabryce KFAP
skonstruowano profesjonalny komputer osobisty KRAK-86, który wyposażono w
radziecki 16-bitowy mikroprocesor K1810WM86 (odpowiednik INTEL 8086). W
wersji podstawowej KRAK-86 wyposażony był w 256kB pamięci RAM (z
możliwością rozbudowy do 512kB), dwie stacje mini-dysków elastycznych 5
1/4 cala 360kB (wbudowane w jednostkę centralną), interfejsy: szeregowy i
równoległy oraz klawiaturę i monochromatyczny monitor Neptun 156. Przy
współpracy z Instytutem Informatyki AGH opracowano dla komputera
interfejs sieciowy Ummlan. Był on zgodny na poziomie warstwy fizycznej z tzw.
cienkim Ethernetem (kabel koncentryczny 50ohm), umożliwiając transmisję z prędkościami 1Mbps lub 10Mbps w wersji B. W latach 1986-87
wyprodukowano tylko krótką serię informacyjną - ok. 50 szt. komputera KRAK-86, rozpoczęcie
produkcji seryjnej planowano na 1988 rok - 1000 egzemplarzy rocznie.
Planowano przy tym rozbudowę KRAK-a, m.in. o barwny monitor i twardy
dysk (nazywany wówczas Winchester).
Komputer personalny KRAK-86 Ilustracja z "Młody Technik" 10/1987
Dzięki
oryginalnej konstrukcji komputer KRAK-86 był szybszy od swego
oryginału, jednocześnie zgodność ze standardem umożliwiała uruchomienie
systemu MS-DOS i większości oprogramowania dla IBM PC/XT. Jednak w KFAP
postanowiono lepiej wykorzystać walory sprzętu niż pozwalał na to prosty
jednozadaniowy system DOS. Zlecono opracowanie nowego systemu
operacyjnego zgodnego ze standardem Unix System V. Prace nad tym nowym
systemem - IPIX - podjęto w warszawskim Instytucie Podstaw Informatyki
Państwowej Akademii Nauk. W rezultacie w 1988 roku system ten spełniał
już podstawowe założenia: wielodostępność i wielozadaniowość, mechanizm
potokowy przetwarzania plików, charakterystyczny dla Unix`a
hierarchiczny system plików i urządzeń a także wyrafinowany system
uprawnień do plików i innych zasobów komputera. Konwersacyjny
interpretator poleceń powłoki (Shell) systemu IPIX implementował 100
poleceń (ze 120 zdefiniowanych w standardzie). Dla systemu opracowano
oczywiście kompilator języka C, którego standardowa biblioteka funkcji
wejścia i wyjścia była całkowicie zgodna ze standardem Unix System V.
Umożliwiało to kompilację standardowych programów Unix na platformę IPIX
(oczywiście pod warunkiem posiadania ich kodu źródłowego).
Mikrokomputer KRAK-86 Ilustracja z "Bajtek"
Cały
rozwój IPIX był finansowany przez KFAP, który upatrywał w nim
wzmocnienie oferty komputera KRAK-86 oraz planowanego następcy -
KRAK-286. Niestety (najprawdopodobniej) z przyczyn politycznych (pod
naciskiem konkurencji?) prace rozwojowe mikrokomputerów w fabryce KFAP
zostały wstrzymane. Głównym komputerem PC produkowanym w Polsce miał być
wrocławski Elwro 801AT. Z końcem lat 80-tych system IPIX, pozbawiony
głównego sponsora, miał być rozwijany we współpracy z kilkoma polskimi
informatycznymi ośrodkami naukowymi i przemysłowymi. Miała powstać m.in.
32-bitowa wersja dla komputera IBM PC386, która mogła być oferowana
jako produkt komercyjny. Niestety idea ta upadła. Szkoda, gdyż nieco
później w 1991 roku światło dzienne ujrzał, bazujący na podobnych
założeniach zgodności z Unix, system operacyjny Linux - zyskujący szybko
sporą popularność...
Krakowska Fabryka Aparatów Pomiarowych po roku 1989
Z
końcem lat 80-tych MERA-KFAP pozostawała jedynym producentem stacji
dyskietek w Polsce. Odbiorców mogła jednak znaleźć tylko za granicą.
(Zakłady ELWRO do swojego Elwro 801AT zamawiały stacje w NRD i na
Węgrzech - pomimo oferty ze strony KFAP na dostawy co najmniej 500 szt.
napędów rocznie). Wraz z przemianami ustrojowymi produkcja sprzętu
komputerowego w kraju przestała być opłacalna. Zniknęły bariery
walutowe, a wobec braku barier celnych oferta dalekowschodnich dostawców
była tańsza. Stacje dyskietek wytwarzano w KFAP jeszcze w 1990 roku,
ale była zakontraktowana wcześniej produkcja na eksport do ZSRR.
Montaż stacji dyskietek typu "slim-line" w fabryce KFAP Fotografia ze strony: oldcomputer.info
W
latach 80-tych, pomimo produkcji urządzeń informatycznych, KFAP nie
zaniechał wytwarzania swojego podstawowego asortymentu - aparatów
pomiarowych dla przemysłu. W 1987 roku rozpoczęto produkcję zestawów
pomiarowo-rozliczeniowych do węzłów ciepłowniczych a w 1990 licznik
energii cieplnej LEC (dla bloków mieszkalnych). Druga, mikroprocesorowa
wersja tego licznika - LEC 2 - zostaje wyróżniona wieloma prestiżowymi
nagrodami. Od lat 60-tych spora część produktów fabryki trafiała na
eksport na rynki krajów RWPG. Wraz z rozpadem tych struktur z początkiem
lat 90-tych załamał się też eksport. Trudno było też znaleźć odbiorców
na rynku polskim. Krajowy przemysł przeżywał bowiem boleśnie "szokową
terapię" zaaplikowaną mu w ramach planu Balcerowicza. W PRL fabryki
miały zaplanowaną produkcję, surowce i zbyt. Większość państwowych
zakładów przemysłowych nie potrafiła funkcjonować w nowych odmiennych
warunkach, kiedy trzeba było samemu organizować sobie produkcję. Do tego
utrudniona była restrukturyzacja - przeciwko nieuniknionym zwolnieniom
protestowały związki zawodowe, wzmocnione przez etos "Solidarności". A
fabryki "wrzucone na głęboka wodę" gospodarki rynkowej "tonęły"
ogłaszając bankructwo.
Nowoczesne
automatyczne, sterowane numerycznie centrum obróbcze. 3 takie maszyny
zakupiono w połowie lat 80-tych z przeznaczeniem do frezowania korpusów
stacji dyskietek. Ilustracja z "Młody Technik" nr 9/1986
W
1989 roku upadło zrzeszenie MERA (zmienione formalnie w "Mera Sp
z.o.o."), w 1991 roku oddzielono od KFAP oddział w Limanowej
(funkcjonujący później jako LIMA-THERM). W 1992 roku krakowska fabryka
została przekształcona w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa - KFAP S.A. Mimo wszelkich trudności przedsiębiorstwo KFAP stosunkowo dobrze radziło sobie w okresie
przemian. W 1995 roku otrzymało nawet certyfikat jakości ISO 9001 na
całokształt produkcji. Ale właśnie wtedy na jeszcze prosperujące zakłady
państwowe zastawiono pułapkę o nazwie Program Powszechnej Prywatyzacji.
Upadek KFAP...
Program
Powszechnej Prywatyzacji miał na celu znalezienie dla 512
przedsiębiorstw państwowych inwestorów strategicznych, którzy mieli dbać
o dalszy ich rozwój. W praktyce odbyła się, niespotykana do tamtej
pory, masowa wyprzedaż majątku narodowego. Aby usprawiedliwić tę akcję
przed społeczeństwem wydawano (odpłatnie) obywatelom tzw. Powszechne
Świadectwa Udziałowe, za które mieli mieć oni również dostęp do kupna
akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. Firmy zostały skonsolidowane w
grupy tzw. Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. W praktyce dostęp do
akcji tych przedsiębiorstw mieli oprócz inwestorów kapitałowych również
rozmaici aferzyści, były one też często przedmiotem podejrzanych
transakcji czy korupcji. Na sytuacji tej wzbogacali się zazwyczaj
pseudobiznesmeni czy politycy, przeciętny obywatel na swoim świadectwie
udziałowym zarobił ok. 100 zł. Najboleśniejszą jednak kwestią było
doprowadzenie do upadku wielu firm, niedbale zarządzanych przez
fundusze. Taką ofiarę poniósł KFAP postawiony w 1999 roku w stan
upadłości...
Hala fabryki KFAP – widoczne nowoczesne maszyny produkcyjne. Fotografia z książki "Monografia MERA-KFAP 1976-1989"
Właśnie
wtedy "upadłe" przedsiębiorstwo zostaje przejęte przez spółkę KCI S.A.
(rozwinięcie nazwy - Krakowskie Centrum Inwestycyjne). Można
przypuszczać iż prawdziwym powodem tej inwestycji było pozyskanie
atrakcyjnych terenów fabryki w Bronowicach. W 2000 roku KCI S.A.
przejmuje też spółkę WSK "Kraków" S.A. W ramach konsolidacji obu firm
powstaje nowy twór o nazwie KFAP-WSK S.A., a w 2002 roku maszyny i
produkcja KFAP zostaje przeniesiona do hal WSK na ulicę Wrocławską 53.
KCI S.A. mogła już wyburzyć hale fabryczne przy ulicy
Zapolskiej i sprzedać grunt pod zabudowę mieszkaniową.
Osiedle mieszkaniowe na terenach dawnej fabryki KFAP w 2017 roku. Niższy biurowiec już wyburzony – trwa betonowanie fundamentów pod nowy blok. Wysoki budynek jeszcze stoi (na elewacji od tyłu nadal obecne dumne logo fabryki)
Jednak w dłuższej perspektywie grupa KCI S.A. nie była zainteresowana produkcją przemysłową.W 2006 roku sprzedała dawną WSK - jej produkcja została przeniesiona z ulicy Wrocławskiej do Zabierzowa. Jeszcze wcześniej, w 2004 roku, resztki zakładu KFAP zostały sprzedane firmie APATOR S.A. Przez jakiś czas funkcjonowała pod marką APATOR-KFAP S.A., jednak w 2011 roku nastąpiło połączenie (inkorporacja) z pokrewnym zakładem grupy APATOR - APATOR POWOGAZ S.A. w Poznaniu. Mimo iż produkcja aparatów pomiarowych nadal odbywała się w Krakowie przy ulicy Wrocławskiej 53, to zasłużona marka "KFAP" zniknęła już z katalogów...
* * *
W następnej części będzie o losach innych zakładów elektrotechnicznych w Krakowie z czasów ich świetności i tego co z nich zostało. Tymczasem zapraszam na film opisujący inny krakowski obiekt z czasów swej świetności - Hotel Forum (można skonfrontować z tym co z niego dziś zostało). Hotel Forum, miał 278 pokoi i 15 apartamentów, 2 restauracje, grill bar, drink bar, 6 sal konferencyjnych a także basen, saunę, solarium, korty tenisowe, butiki i kasyno. Niestety z przyczyn technicznych (zagrzybiona konstrukcja) musiano go zamknąć. Podobno nad tym gmachem ciąży klątwa "KS Garbarnia" (hotel zbudowano na terenach tego klubu sportowego) - budowa trwała 10 lat, czynny był 13, a nim go wyburzą minie lat 16...
Kiedy otwierano Forum w 1989 roku był on najnowocześniejszym hotelem w Polsce. Drzwi na fotokomórkę, automatyczne spłukiwanie wody w WC, elektroniczny zegar zewnętrzny z termometrem i kalendarzem ale przede wszystkim system informatyczny, o którym mowa w prezentowanym fragmencie kultowego programu "Sonda". Oprogramowanie zostało napisane w Polsce, ale komputery NCR pochodziły z importu. Gdyby hotel otwierano wcześniej zapewne wyposażono by go w polski sprzęt - być może produkcji MERA-KFAP...
