Koleje wąskotorowe często wspomagały produkcję cukru. Oprócz kolei zakładowych - budowanych przez daną cukrownię używane były też koleje publiczne, które swoją szczególna rolę pełniły tylko na czas kampanii cukrowniczej (np. kolej Żnińska czy Średzka). Ale wiele z kolei publicznych powstało na bazie istniejących wcześniej kolei cukrowniczych - tak powstała kolej Żuławska czy bardzo rozbudowana sieć kolei Kujawskich.
* * *
W Cesarstwie Niemieckim (m.in. zabór pruski) istniała specjalna ustawa ułatwiająca tworzenie nowych kolei lokalnych, w tym wąskotorowych. Na terenie zaboru rosyjskiego tworzenie jakichkolwiek linii kolejowych - tak magistralnych jak i lokalnych było bardzo utrudnione. Strategia obronna wymuszała brak kolei i innej infrastruktury drogowej co miało utrudnić potencjalną inwazję na wypadek wojny. Powstawały jednak koleje przemysłowe w szczególności koleje cukrownicze na Kujawach. Własne koleje posiadały cukrownie w Gosławicach, Brześciu Kujawskim, Dobrej Aleksandrowskiej, Ostrowach i Leśmierzu. Długość tych linii wynosiła 187km a rozstaw szyn 750mm. Po wybuchu I wojny światowej wojsko niemieckie budowało koleje wąskotorowe dla zaopatrzenia frontu - długość tych linii wynosiła 265km, w miarę potrzeb przekuwano także istniejące koleje cukrownicze na standardowy dla kolejek frontowych rozstaw szyn - 600mm.
 |
| Modernistyczny budynek dworca Kujawskiej Kolei Wąskotorowej w Ostrowach Kujawskich w okresie międzywojennym. Zdjęcie: NAC |
Nowy rozdział nastąpił po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy spora część kolei wąskotorowych na Kujawach została znacjonalizowana. Kujawska Kolej Wąskotorowa liczyła w roku 1928 aż 358 km - była to wówczas największa sieć kolei wąskotorowych w Polsce. W jej skład wchodziły także koleje znajdujące się wcześniej na terenie zaboru pruskiego. Sporym problemem była zróżnicowany rozstaw szyn - obok odcinków 600mm i 750mm istniały także 716mm. W 1928 roku ministerstwo komunikacji zadecydowało o ujednoliceniu sieci kujawskiej do rozstawu 750mm, jednak prac tych nie udało się ukończyć przed wybuchem II wojny światowej. Po wojnie kontynuowano prace nad zmianą rozstawu szyn do750mm, co nastąpiło w połowie lat 50-tych. Na ten rozstaw przekonwertowano większość linii wąskotorowych w Polsce. Sieć Kujawskiej Kolei Dojazdowej osiągnęła imponującą długość 461 km a rozciągała się od Gniezna na zachodzie do Włocławka na wschodzie i od Aleksandrowa Kujawskiego na północy do Ozorkowa koło Łodzi na południu. Oprócz przewozów pasażerskich i ogólno-towarowych sporą część przewozów stanowiła obsługa kampanii cukrowniczych. W szczytowym okresie każdego roku - od października do grudnia - następowała pełna mobilizacja i praca 24 godz. na dobę. Pociągi buraczane były wówczas przepuszczane przez stacje bez zatrzymywania a do każdego pociągu pasażerskiego doczepiano też wagony towarowe. Niestety w latach 80-tych przewozy towarowe na kolejach systematycznie spadały na rzecz transportu samochodowego. Także cukrownie korzystały z tej alternatywy, ponadto w latach 90-tych część cukrowni została zlikwidowana.
 |
| Mapa organizacji kolei kujawskich podczas jednej z ostatnich kampanii cukrowniczych. Ilustracja z czasopisma "Swiat Kolei" 2/2000 |
W 1991 roku sieć Kujawskiej Kolei Dojazdowej została podzielona na 3 części: Gnieźnieńską, Sompolińską i Krośniewicką. W 1998 roku na Kolei Krośniewickiej przewieziono 88 tysięcy ton towarów i około 19 tysięcy osób. Przewozy pasażerskie obywały się już tylko na relacjach Krośniewice - Ostrowy (9 km) oraz Krośniewice - Boniewo (33 km). W 2001 roku PKP zawiesiło przewozy na wszystkich kolejach wąskotorowych w Polsce. Gmina Sompolno nie skorzystała z możliwości przejęcia kolei w odróżnieniu od gminy Krośniewice. Tamtejsza kolej już 2002 roku przy udziale Stowarzyszenia Kolejowych Przewozów Lokalnych (SKPL) z Kalisza wznowiła przewozy pasażerskie nawet na odległych relacjach z Krośniewic do: Sompolna (68 km), Dobrych Aleksandrowskich (72 km), Brześcia Kujawskiego (53 km), Koła (76 km). Pociągi pełniły także rolę "autobusu szkolnego". SKPL przywróciło także przewozy towarowe m.in. do cukrowni Brześć Kujawski. W 2007 roku cukrownia zerwała umowę (zawiesiła produkcję), rok później zawieszono również ruch pociągów pasażerskich które już nigdy nie zostały wznowione. Jednak miłośnicy Krośniewickiej Kolei nie tracą nadziei że kiedyś nastąpi reaktywacja...
 |
| Wagony motorowe na stacji Krośniewice w 1997 roku. Starszy MBxd1-203 - produkcji Kolzam-Chorzów oraz nowszy MBxd2-224 - produkcji rumuńskiej. Zdjęcie: bazakolejowa.pl |
Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa
W 1883 roku zbudowano towarową linię wąskotorową 600 mm z cukrowni Gniezno do Odrowąża. W 1896 roku powstała odnoga z Niechanowa do Witkowa tworząc publiczną Witkowską Kolej Powiatową, ale zaplecze kolei (parowozownia) było zawsze w Gnieźnie. W 1911 roku linia została jeszcze przedłużona do Anastazewa - stacji granicznej z zaborem rosyjskim. Na stacji ten następował przeładunek - głównie buraków cukrowych dla cukrowni Gosławice. Przeładunek był konieczny z uwagi na inny rozstaw szyn - 750mm, po 1915 tory cukrowni przekuto na 600mm. Oprócz linii z Gniezna do Anastazewa w 1898 zbudowano odcinki na południe docierające do Mielżyna, Czeluścina i Wrześni. Po 1918 roku Kolej Gnieźnieńska stała się częścią Kolei Kujawskich, od 1928 roku pociągi pasażerskie były obsługiwane także wagonem motorowym - pierwszym w Polsce na kolejach wąskotorowych.
 |
| Mapa kolei Gnieźnieńskiej (linia przerywana) Czynny odcinek prowadzi z Gniezna do przystanku Jelonek Fragment mapy ze strony: bazakolejowa.pl |
Po II wojnie światowej w 1957 roku kolej Gnieźnieńska została przekuta na 750mm tym samym ujednolicono rozstaw szyn na całej sieci kolei Kujawskich. Niestety od lat 70-tych przewozy systematycznie spadały. Od 1961 roku ruch pasażerski prowadzono tylko na odcinku Gniezno - Anastazewo, do lat 80-tych stopniowo likwidowano też inne odcinki na południe od stacji Niechanowo. Kiedy w 1991 roku sieć kolei kujawskich została podzielona powstała Gnieźnieńska Kolej Dojazdowa, która w 1998 przejęła też niektóre odcinki Kolei Sompolińskiej. Z czasem przestała je obsługiwać i uległy one rozbiórce - ostatni pociąg z Krośniewic do Gniezna przejechał w 2002 roku. W 1998 roku Kolej Gnieźnieńska przewiozła 28,3 tys. ton towarów a w ostatnim półroczu funkcjonowania w strukturach PKP (2001) - 15 tys. pasażerów.
 |
| Stacja kolei wąskotorowej w Gnieźnie w 2011 roku Zdjęcie: wikipedia |
W 2003 roku kolej została przejęta przez powiat Gnieźnieński i odtąd funkcjonuje jako Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa. Uruchomiono wówczas sezonowo (lipiec-sierpień) pociągi pasażerskie na całej trasie z Gniezna do Anastazewa - 38 km, które pociąg pokonywał w niespełna 3h. Pociągi ciągnął wówczas parowóz Px48 lub spalinowa lokomotywa Lxd2. Niestety stan torowiska stale się pogarszał - w 2011 roku wstrzymano ruch pociągów na odcinku Ostrowo-Anastazewo (który został rozebrany) a w 2015 roku ruch pociągów całkiem ustał. W latach 2018-2019 przeprowadzono remont krótkiego odcinka z Gniezna do dawnego przystanku Jelonek, gdzie zbudowano mijankę. Na tej 3,7 km trasie uruchamiane są pociągi turystyczne - w każdy weekend lipca i sierpnia po2 pary dziennie. Skład wagonów otwartych jest ciągnięty przez lokomotywę Lxd2.
Piaseczyńsko-Grójecka Kolej Wąskotorowa
W zaborze rosyjskim nie funkcjonowało zbyt wiele linii kolejowych, także wąskotorowych. Jednak wyjątkiem była Warszawa do której powstało kilka kolei dojazdowych (nie tylko wąskotorowych). Na prawym brzegu były to Kolej Marecka - z Warszawy do Marek, przedłużoną później do Radzymina (20km) która funkcjonowała w latach 1896–1974 oraz Kolej Jabłonowska z Warszawy do Jabłonnej a później także do Karczewa (razem 35km) - funkcjonowała od 1900 do 1963 roku. W lewobrzeżnej Warszawie również zbudowano dwie linie. Kolej Wilanowska powstała jako konna w 1891 i biegła od Rogatek Belwederskich do Wilanowa, później przedłużono ją do Konstancina i Piaseczna. Od 1896 roku używano na niej trakcji parowej. Druga linią była kolej Grójecka, którą budowano od 1898 z Mokotowa do Góry Kalwarii przez Piaseczno. W 1915 roku uruchomiono także odcinek z Piaseczna do Grójca. Koleje te były wykorzystywane do transportu do miasta materiałów budowlanych i płodów rolnych oraz do transportu pasażerskiego.
 |
| Mapa kolei dojazdowych funkcjonujących w okolicach Warszawy |
Po I wojnie światowej kolejki odgrywały nadal dużą rolę w transporcie podmiejskim - linia z Grójca została przedłużona aż do Nowego Miasta Nad Pilicą. W 1932 roku koleje Wilanowska, Grójecka i Jabłonowska zostały objęte wspólnym zarządem jako Warszawskie Koleje Dojazdowe. Kolej Wilanowska została wówczas przekuta z 800 mm na 1000 mm taką samą jak kolej Grójecka. Z uwagi na rozbudowę miasta koleje te chciano wyrugować z centrum. Argumentowano to zadymieniem, kolizją z liniami tramwajowymi oraz nasilającym się ruchem kołowym. Po kilkukrotnym skróceniu trasy ostatecznie stacją początkową stała się Warszawa Południowa, pierwotnie nazywana Szopy (w miejscu obecnej stacji metra Wilanowska). Warsztaty kolejowe przeniesiono z Okęcia do Piaseczna, które stało się nową bazą kolei. Podczas okupacji niemieckiej koleje dojazdowe były wykorzystywane m.in. do szmuglowania żywności do miasta.
 |
| Przystanek pętli tramwajowej przy dworcu Warszawa Południowa w latach 50-tych Zdjęcie: NAC |
Po wojnie szybko odbudowano zniszczoną infrastrukturę i uruchomiono kolej, która w 1949 roku została znacjonalizowana i włączona w struktury PKP. Pomimo ogromnej popularności kolei, uwagi na rozbudowę miasta znów powróciła sprawa likwidacji odcinków miejskich. Ostatecznie w 1971 roku trasę kolei skrócono tylko do relacji z Piaseczna przez Grójec do Nowego Miasta (71km). W 1973 roku zlikwidowano trakcję parową wprowadzając w jej miejsce wyłącznie spalinową. Trzy lata później wprowadzono przewozy towarowych wagonów normalnotorowych na transporterach. Z racji na spadający ruch w 1991 roku wstrzymano przewozy pasażerskie a w 1996 także towarowe. W 1997 roku zawiązało się Towarzystwo Restauracji Grójeckiej Kolei Wąskotorowej a w 2001 roku linia została przejęta przez Starostwo Powiatowe w Piasecznie.
 |
| Stacja Piaseczno Wąskotorowe w 2019 roku Pociąg turystyczny do Tarczyna ciągnie lokomotywa Lxd2 Zdjęcie: wikipedia |
W 2003 roku przeprowadzono remont torowiska z Piaseczna do Tarczyna a rok później zmieniono nazwę na "Piaseczyńska Kolej Wąskotorowa". W 2004 roku rozpoczęto przewozy turystyczne na trasie z Piaseczna do Tarczyna (15km). W latach 2009-2010 pociągi jeździły również do Grójca, jednak z uwagi na stan torowiska musiano tego zaprzestać. Obecnie pociągi kursują w weekendy od maja do września (przez cały rok na zamówienie). Skład rumuńskich wagonów zamkniętych ciągnie rumuńska lokomotywa Lxd2.
Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa
W 1892 roku zbudowano konną kolej folwarczną (z drewnianymi szynami) z folwarku Polanówka przez Karczmiska do cukrowni "Zagłoba" k. Wilkowa. Z uwagi na zły stan torów już po kilku latach przestała funkcjonować. W 1900 roku kolej odbudowano z użyciem szyn stalowych o rozstawie 750mm a w 1912 roku wprowadzono na niej trakcję parową. Od 1900 roku funkcjonowała też kolej cukrowni w Opolu Lubelskim. Podczas I wojny światowej w 1915 wycofujący się Rosjanie zniszczyli te koleje, ale zostały one odbudowane przez wojska austriackie, które połączyły Opole Lubelskie przez Karczmiska ze stacją kolei normalnotorowej w Nałęczowie (wtedy Wąwolnica). Po wojnie kolej (43km) została przejęta przez Ministerstwo Kolei Żelaznych, które uruchomiło rozkładowe pociągi relacji Wąwolnica/Nałęczów-Opole. W 1938 roku wprowadzono nazwę Nałęczowska Kolej Dojazdowa, wybudowano też odcinek do zakładów elektrotechnicznych w Poniatowej - wybudowanych w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego.
 |
| Stacja bazowa kolei w Karczmiskach. Po prawej stronie lokomotywownia, po lewej dawna wieża wodna - obecnie wieża widokowa. |
Po II wojnie światowej pod zarządem PKP wprowadzono przewozy pasażerskie także na trasie do Poniatowej i Wilkowa (1950-64). Główną bazą kolei pozostawały Karczmiska, gdzie znajdowała się lokomotywownia i warsztaty kolei. Przewozy systematycznie rosły. W 1968 roku wprowadzono trakcję spalinową, później transportery a w 1980 zaprzestano trakcji parowej. Kryzys rozpoczął się dopiero w latach 90-tych. Od 1991 ograniczano przewozy pasażerskie a w 1994 całkiem ich zaprzestano. Wprowadzono za to ruch pociągów turystycznych - w 1998 roku było ich 187, przewieziono 17tys. osób. W 1998 roku 15tys. ton towarów - głównie miału węglowego dla cukrowni w Opolu. Kiedy w 2001 roku zaprzestano ruchu wszelkich pociągów wąskotorowych w Polsce do końca roku odbywał się tutaj zakontraktowany transport miału do Opola.
 |
| Mapa Nadwiślańskiej Kolei Wąskotorowej (linia przerywana). Przewozy są prowadzone na trasie z Karczmisk do Poniatowej i z Karczmisk do przystanku Polanówka. Na głównej trasie z Nałęczowa do Opola przewozów nie przywrócono. Fragment mapy ze strony: bazakolejowa.pl |
W 2002 roku kolej została przejęta przez starostwo powiatowe w Opolu Lubelskim, a operatorem zostało Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza. Nie udało się mu przywrócić przewozów towarowych - cukrownia w Opolu przestawiła się na transport samochodowy ale uruchomiono ogólnodostępne kursy pociągów na trasie Karczmiska-Nałęczów (24 km). Z uwagi na nieopłacalność SKPL zrezygnował z zarządzania koleją w 2008 roku. W 2007 roku ciężarówka poważnie uszkodziła wiadukt kolejowy w Rogalowie przez co kursy do Nałęczowa stały się niemożliwe. W 2011 roku wyłoniono nowego operatora - Zarząd Dróg Powiatowych w Opolu Lubelskim i wznowiono działalność pod nową nazwą – Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa. Kursy prowadzono na trasach Z Karczmisk do Polanówki, do Poniatowej i do Opola. W 2017 roku (po 10 latach!) wyremontowano wiadukt w Rogalowie jednak kursów do Nałęczowa już nie przywrócono. Pociągi turystyczne są prowadzone w sezonie letnim jedynie na trasach: Karczmiska – Polanówka (5km) oraz Karczmiska – Poniatowa (10km). Skład wagonów otwartych i zamkniętych (część klimatyzowana!) jest ciągnięty przez lokomotywę spalinową Lxd2. Możliwy jest także przejazd drezyną rowerową.
 |
| Pociąg turystyczny na stacji w Karczmiskach. Tuż za lokomotywą Lxd2 rumuńskie wagony Bxhpi. Uwagę zwracają klimatyzatory zamontowane na dachu wagonów. |
Sochaczewska Kolej Wąskotorowa
W 1919 roku Sejmik Powiatowy w Sochaczewie zadecydował o budowie kolei wąskotorowej z miasta do Puszczy Kampinoskiej. Celem było ułatwienie transportu drewna do odbudowy zniszczonego wojną miasta. Stacja początkowa znajdowała się w Sochaczewie tuż obok stacji Normalnotorowej od której poprowadzono normalnotorową obwodnicę. Wykorzystywano szyny z likwidowanych kolejek polowych i w 1921 roku uruchomiono kolej wąskotorową 750mm na trasie Sochaczew - Piaski Królewskie (26km). W 1923 roku zbudowano jeszcze odgałęzienie z Tułowic do Wyszogrodu (8km). Przewozy pasażerskie prowadzono od 1922 roku ale już w 1926 roku musiano wymienić szyny na cięższe. Podczas II wojny światowej rozebrano odcinek do Wyszogrodu aby pozyskać materiał do remontów. Odcinek ten odbudowano po wojnie w 1948, rok później kolej została przejęta przez PKP pod nazwa Sochaczewska Kolej Dojazdowa.
 |
| Mapa kolei Sochaczewskiej (linia przerywana) Czynny odcinek prowadzi z Sochaczewa do przystanku Wilcze Tułowskie Fragment mapy ze strony: bazakolejowa.pl |
Na rok 1972 planowano jej likwidację ale kolej przetrwała jeszcze 12 lat. Jednak większość podróżnych wybierała autobusy. Ostatni pociąg rozkładowy ze stacji Sochaczew Wąskotorowy wyjechał 30 listopada 1984 roku o godzinie 15:35. Jednak kolei nie rozebrano - na stacji terenie Stacji Sochaczew utworzono oddział Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Muzeum oficjalnie otwarto w 1986 roku. Plenerowa wystawa obejmuje sporo taboru wąskotorowego z likwidowanych wówczas kolei wąskotorowych. Muzeum organizowało też turystyczne przejazdy pociągiem trakcji spalinowej do Puszczy Kampinoskiej.
 |
| Eksponaty Stacji Muzeum w Sochaczewie |
W 2016 roku zmieniła się formuła prawna muzeum kolejnictwa - odtąd jest filią Stacji Muzeum w Warszawie. Sochaczewska Kolej Muzealna prowadzi pociągi turystyczne na trasie Sochaczew-Wilcze Tułowskie na granicy Puszczy Kampinoskiej (17,8km). Przejazdy takie są organizowane w weekendy od kwietnia do października. Skład zabytkowych wagonów typu 1Aw i 3Aw jest ciągnięty przez przedwojenny parowóz Px29-1704 lub lokomotywę spalinową Lxd2-342. Okazjonalnie są też organizowane przejazdy wagonem motorowym typu MBd1.
 |
| Wagon motorowy MBd1-130 z 1957 roku ciągnie wagon 1Aw (lata 50-te) oraz drugi wagon motorowy - Eberman MBd1-126 z 1938 roku. Most nad Łasicą na trasie Kolei Sochaczewskiej w grudniu 2021 roku. kadr z filmu "Nostalgia za Ebermanem" |
Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała
W 1915 roku wojska niemieckie zbudowały kolej polową (Feldbaum - 600mm) od stacji stycznej do kolei normalnotorowej w Rogowie do Białej Rawskiej przez Rawę Mazowiecką - razem 49km. Kolej ta służyła zaopatrzeniu frontu i ewakuacji rannych. Po I wojnie światowej linia ta została przejęta przez Ministerstwo Kolei Żelaznych (później PKP) i działa jako Rogowska Kolej Dojazdowa. Nowy rozdział w historii tej kolei nastąpił po II wojnie światowej. Z kolejami wąskotorowymi snuto wówczas duże plany planowano nawet budowę nowego odcinka z Białej do Grójca i tym samym połączenia z koleją Grójecką. Oczywiście kolej Rogowska musiała by zostać przekuta na 1000 mm. Ostatecznie do tej inwestycji nie doszło ale rozstaw szyn zmieniono w 1954 roku - na rekomendowane 750mm. Kolej odgrywała duże znaczenie w zaopatrywaniu Rawy Mazowieckiej i Białej rawskiej w rozmaite towary - szybko wprowadzono tutaj pociągi transporterowe a w Rawie zbudowano nawet odcinek toru normalnego aby odstawiać wagony normalnotorowe na czas wyładunku inie blokować transporterów. W 1976 roku wyłączono trakcję parową wprowadzając do użytku ciężkie lokomotywy spalinowe Lxd2.
 |
| Stacja Rawa Mazowiecka w 1995 roku Pociąg rozkładowy z Białej Rawskiej ciągnie lokomotywa Lxd2 Na pierwszym planie plac ładunkowy. Zdjęcie: bazakolejowa.pl |
W 2001 roku Kolej Rogowska przestała funkcjonować i została postawiona przez PKP w stan likwidacji. W 2002 kolej została przejęta przez powiat rawski za wstawiennictwem Fundacji Polskich Kolei Wąskotorowych. Ta organizacja pożytku publicznego powstała w 1999 roku a jej celem statutowym jest ochrona zabytków kolejnictwa wąskotorowego. Na dawnej stacji towarowej Rogów Wąskotorowy zgromadzono sporo zabytków kolejowych które sprowadzano także z innych linii m.in. likwidowanej kolei cukrowni Kruszwica. Wiele z tych eksponatów zostało nie tylko pieczołowicie odnowione ale także przywrócone do sprawności - często siłami wolontariuszy.
 |
| Część taboru zgromadzonego na stacji Rogów Towarowy Wąsk. Zdjęcie: wikipedia |
Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych jest zarówno zarządcą infrastruktury jak i przewoźnikiem kolejowym. Już w 2003 roku przywrócono rozkładowe pociągi z Rogowa do Głuchowa, a na całej trasie z Rogowa do Białej pociągi turystyczne. Z czasem ograniczono się tylko do pociągów turystycznych. Niestety z uwagi na zły stan torowiska w 2016 roku ograniczono kursowanie pociągów turystycznych do krótkiego odcinka z Rogowa do Jeżowa (8km). Okazjonalnie są też organizowane przejazdy z Rawy Mazowieckiej do Białej Rawskiej - pociągi są wówczas podsyłane bez pasażerów z bazy kolei jaką stanowi Rogów. Skład wagonów otwartych i zamkniętych prowadzi lokomotywa spalinowa Lxd2 lub Lyd1.
 |
| Mapa kolei Rogowskiej (linia przerywana) Przewozy są organizowane jedynie na odcinku Rogów - Jeżów Fragment mapy ze strony: bazakolejowa.pl |
Powiat Rogowski stara się o dofinansowanie remontu swojej wąskotorówki. Taki kompleksowy remont odbył się w latach 2011-2013 na Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej - tam postawiono na turystyczny charakter takiej kolei. Powiat Rogowski rozważa także inny scenariusz. Zlecono profesjonalną ekspertyzę a od maja 2023 roku odbywają się konsultacje społeczne na temat jaki charakter ma mieć kolej po remoncie. Czy postawić na wariant wyłącznie turystyczny, turystyczno-pasażerski czy głównie pasażerski. Ten ostatni - mający charakter dowozowy – szybki wymagał by sporych inwestycji w urządzenia zabezpieczające, korekt trasy (łagodniejsze łuki) ale prędkość maksymalna wzrosłaby wówczas z 40 do 80 km/h - zatem kolej taka mogła by funkcjonować jak inne koleje w kraju służąc mieszkańcom jako środek transportu a nie być tylko lokalną atrakcją turystyczną.
* * *
Na zakończenie krótki kolaż zdjęć z kolei Gnieźnieńskiej - uwagę zwraca stacja Przybrodzin, która jest jedyną stacją kolejową w Polsce położoną na plaży. Ścieżka muzyczna to utwór grupy Skaldowie pt. "Hymn kolejarzy wąskotorowych":
_Lichen99.jpg){kind=link}