Wybrane stacje krakowskiego węzła kolejowego

Poprzednio było o dworcu Kraków Główny, teraz czas na inne obiekty. Najbliżej od stacji Kraków Główny znajduje się...

Kraków Towarowy
 

Ta towarowa stacja ta powstała w 1913 roku kiedy podjęto decyzję o budowie nowego dworca Kraków Główny, przesuniętego w kierunku zachodnim w miejsce zajmowane przez ówczesny dworzec towarowy. Jak wiemy, budowa nowego dworca pasażerskiego nie nastąpiła jednak zbyt szybko, ale nowy dworzec towarowy powstał.

Stary magazyn towarowy na terenie dworca, obok widoczna zadaszona kolejowa rampa.

Najstarsza jego część znajdowała się tuż za ulicą Kamienną. Po obu stronach torów szlakowych znajdowały się tutaj składy i magazyny towarów z przylegającymi do nich torami i rampami. Kiedyś były to głównie rampy zębate (czołowo-boczne), teraz z tej infrastruktury pozostało już niewiele - większość magazynów i torów do nich prowadzących została rozebrana. W jednym z budynków biurowych mieszczą się biura spółki córki PKP - PKP Cargo - zajmującej się przewozami towarowymi.

Budynek administracyjny dworca towarowego – dziś siedziba oddziału spółki PKP Cargo.

Druga część tej stacji znajduje się jeszcze dalej na zachód, za wiaduktem nad ulicą Prądnicką. Kiedyś również pełniła rolę stacji towarowej, stąd nazwa przylegającej ulicy - Składowa. Teraz rozbudowane torowiska pełnią rolę stacji postojowej do obsługi składów pasażerskich.

Zbudowana przez Niemców w 1942 roku nastawnia obsługująca stację Kraków Towarowy.
W głębi widoczna estakada tramwajowa.

Główną wadą stacji Kraków Towarowy (kiedyś nazywanej też Kraków Główny Towarowy i Kraków Główny Zachód) jest fakt że tory postojowe znajdują się po obu stronach torów szlakowych. Po niedawno przeprowadzonej modernizacji związanej z uruchomieniem kolei aglomeracyjnej zwiększono ilość torów z 2 do 4 (dodatkowa para służy kolei aglomeracyjnej właśnie).

Mapka przedstawiająca położenie opisanych w artykule obiektów na tle mapy miasta:
1. Kraków Główny
2. Kraków Towarowy
3. Kraków Mydlniki
4. Kraków Bieżanów
5. Kraków Bonarka
6. Kraków Krzemionki
7. Kraków Płaszów

Tuż za stacją do linii biegnącej na zachód dołączają tory małej obwodnicy kolejowej, a jeszcze dalej na zachód - dużej. Ruch na obu obwodnicach jest buforowany na postojowej stacji...

Kraków Mydlniki

Jest to najstarsza stacja (po Krakowie Głównym) położona przy najstarszej linii kolejowej Krakowa. Jeszcze w czasach kolei jednotorowej zlokalizowano tutaj dwutorową mijankę dla pociągów, stąd dawna nazwa tej stacji - Mydlniki Wymijalnia. Po wojnie nazwę tę skrócono do Mydlniki, a od 1972 po włączeniu tych terenów do Krakowa - na Kraków Mydlniki. Na stacji znajduje się 7 torów i to tu następuje rozdział pociągów - towarowe kierowane są na obwodnice, a pasażerskie w kierunku Krakowa Głównego. Ponadto tuż przed stacją odchodziła kiedyś jednotorowa bocznica do lotniska Balice. Obecnie jest ona przebudowana na dwutorową, zelektryfikowaną linię kolei aglomeracyjnej. Nieopodal stacji Mydlniki zlokalizowano nowy przystanek kolei aglomeracyjnej – Kraków Młynówka, niestety pomiędzy tymi dwoma obiektami nie ma żadnego przejścia pieszego...

Panorama stacji Mydlniki z wzgórza nieopodal.
W tle widoczny jest jest fragment estakady z koleją aglomeracyjną do Balic.

Kiedyś w Mydlnikach funkcjonowały dwie nastawnie, obecnie działa tylko jedna - druga jest w stanie ruiny. Na stacji znajduje się duży wyspowy peron pasażerski do którego prowadzi nadziemne przejście niestety w niezbyt dobrym stanie. Tory na stacji, jak i cała linia na zachód, czekają na remont, który jest planowany na najbliższe lata.

Stacja Kraków Mydlniki – widok z kładki nad torami.

Na uwagę zasługuje jeszcze budynek stacyjny - chciałoby się powiedzieć dworzec - bo przypomina klasyczny dworek z kolumnowym portalem od strony torów. Jest to typowo polska architektura dworcowa - jakże inna od secesyjnych dworców w Bochni czy Tarnowie, czy austro-węgierskiej architektury kolei transwersalnej. Budynek stacyjny nie pełni już jednak swojej pierwotnej roli. Poczekalnia i kasa zostały zlikwidowane, ale budynek jest zamieszkały i ogólnie prezentuje się dobrze.

Tablica reklamująca nieruchomości PKP (z elewacji stacji w Mydlnikach).

Na elewacji stacji wisi reklama firmy córki PKP - PKP Nieruchomości. W ramach restrukturyzacji kolei PKP stara się sprzedać lub wynająć niepotrzebne jej obiekty. W 2013 roku do PKP należało 2,5 tys. dworców, z czego czynnych było tylko ok. 600. Właśnie w tamtym roku uruchomiono program "Dworzec na własność". W ten sposób znalazło właściciela już wiele obiektów, choć z racji na ich stan techniczny kolej raczej nie zarobiła zbyt wiele na tych transakcjach. Ponadto budynki o dużej wartości architektonicznej są przekazywane samorządom na ich cele statutowe.

Niestety nie zawsze udaje się jednak znaleźć nowego właściciela czy użytkownika o czym przypomina niszczejący budynek stacyjny…

Kraków Bieżanów

Kraków Bieżanów to mała ale węzłowa stacja. Powstała w 1857 roku kiedy wybudowano odnogę od kolei Karola Ludwika prowadzącą z Krakowa do Wieliczki. Oprócz tego toru istniała też łącznica pozwalająca kiedyś kierować pociągi wyładowane solnym rumoszem na wschód i w kierunku Niepołomic, skąd sól płynęła dalej galarami w dół Wisły. Łącznica ta obecnie już nie istnieje chociaż jej ślad jest nadal czytelny w terenie. Sama stacja Bierzanów (oryginalna pisownia, od 1923 roku Bieżanów, a od 1968 - Kraków Bieżanów) została zlokalizowana wewnątrz tak powstałego trójkąta torowego.

Budynek stacji Kraków Bieżanów w latach 70-tych XX w. "ozdobiony" stosownymi do epoki hasłami…
Zdjęcie: Archiwum Narodowe w Krakowie – sygn. 29-741-236

Na głównej linii na wschód znajdują się 4 tory stacyjne. Duży wyspowy (chociaż zaniedbany)peron pasażerski znajduje się na wprost budynku stacyjnego i dotrzeć do niego można korzystając z nadziemnego przejścia. Tym samym przejściem można dojść do funkcjonującej nieopodal lokomotywowni Kraków Prokocim - zlokalizowanej tu podczas ostatniej wojny.

Stacja Kraków Bieżanów – widok z kładki nad torami.
Przy peronie stoi pociąg osobowy do Tarnowa.

Linia do Wieliczki chociaż jednotorowa to w Bieżanowie posiada dwutorową mijankę, a przy niej dwa jedno-krawędziowe perony - stąd na malutkiej stacji Bieżanów istnieją aż trzy perony. Kiedyś z Bieżanowa do Płaszowa prowadził osobny tor umożliwiający prowadzenie pociągów do Wieliczki niezależnie od ruchu na głównej magistrali. Tor ten już nie istnieje, ale przy okazji planowanego remontu magistrali planuje się budowę dwu nowych torów do Bieżanowa - na użytek uruchomionej do Wieliczki przez Bieżanów kolei aglomeracyjnej.

Budynek stacyjny zabezpieczony przed dalszym niszczeniem przez wandali…

Parterowy budynek stacyjny został zbudowany na pewno przed rokiem 1859 i jako jedyny w krakowskim węźle kolejowym zachował pierwotną formę architektoniczną. Kiedyś mieścił w swoim wnętrzu kasę biletową, poczekalnię oraz pomieszczenia administracyjne - obecnie pozostaje niezagospodarowany. Aby zapobiec dalszej dewastacji ma zabezpieczone otwory drzwiowe i okienne, niestety niszczeje nadal co widoczne jest chociażby na więźbie dachowej. Jednak z uwagi na niezbyt atrakcyjną lokalizację nie może znaleźć najemcy...

Kraków Bonarka

Kraków Bonarka (do 1923 roku Podgórze Bonarka) to stacja kolejowa powstała przy odnodze linii Transwersalnej prowadzącej do Płaszowa. Do tego miejsca w 1888 doprowadzono kolej obwodową (cyrkumwalacyjną), a Bonarka od początku swojego istnienia była stacją węzłową. W 1912 roku linię obwodową zlikwidowano, ale stacja ta nadal pełniła ważną funkcję obsługując wiele okolicznych bocznic m.in. prowadzących do kamieniołomu Libana czy Krakowskich Zakładów Przemysłu Nieorganicznego "Bonarka". 

Stacja Bonarka – ukryta za wiaduktem estakady w ulicy Turowicza.

W czasie ostatniej wojny z Płaszowa w kierunku południowym poprowadzono nową magistralę towarową, równoległą do dotychczasowej linii. Magistrala ta oddziela budynek dworca od wyspowego peronu pasażerskiego. Aby dotrzeć na peron trzeba przejść przez cztery z wszystkich pięciu torów stacyjnych. Tory biegną tutaj sporym łukiem - ograniczającym widoczność, a brak nad lub podziemnego przejścia na peron nie ułatwia tego zadania. W pobliżu stacji funkcjonuje dziś duże centrum handlowe i biznesowe - Bonarka, ale dojście do niego jest też dość problematyczne. Być może sytuacja zmieni się wraz z rozpoczęciem kursowania tędy kolei aglomeracyjnej...

Stacja Bonarka od strony torów.
Pomiędzy peronem a budynkami przebiega kolejowa magistrala towarowa.

Sam budynek dworcowy, mimo że przestał pełnić swą pierwotną rolę, jest zamieszkany i zachowany w stosunkowo dobrym stanie. Prezentuje on typową dla kolei transwersalnej austriacką architekturę dworcową (pierwotnie był pomalowany w barwy habsburgów – żółte i czarne). Obecnie jest jednak mało wyeksponowany, ukryty przez wybudowaną nieopodal drogową estakadę w ciągu ulicy Turowicza.

Kraków Krzemionki

Ta malutka stacyjka ma bardzo ciekawą historię. Stanowi ona przykład kolejowych aspiracji miasta Podgórza, bowiem obie najbliższe stacje - zarówno Płaszów jak i Bonarka znajdowały się dość daleko od centrum. Właśnie dlatego w tym miejscu zlokalizowano stacyjkę, a właściwie przystanek Podgórze Miasto (Nazwę później zmieniono na Kraków Podgórze). Przebieg toru przebiegał kiedyś zupełnie inaczej niż obecnie - za budynkiem stacyjnym, a dalej malowniczym wąwozem u stóp prastarego kopca Krakusa. W czasie wojny Niemcy rozpoczęli budowę przebiegającej nieopodal magistrali towarowej, a w latach 60-tych zmianie uległo również położenie torów linii pasażerskiej. W konsekwencji budynek stacyjny znalazł się na uboczu i stoi pod skosem do obecnej linii. Tory kolejowe, a później jeszcze trasa telewizyjna (u. Powstańców Śląskich) odcięły to miejsce od centrum Podgórza. Z czasem zlikwidowano przystanek pasażerski w tym miejscu.

Ale dawny budynek stacyjny posiada nadal czytelne cechy architektury kolei transwersalnej (boniowania okien i naroży budynku). W czasie I Wojny Światowej spotkali się w nim cesarze Austrii i Niemiec w celu omówienia strategii wojennej. Teraz już od dawna nie pełni żadnych funkcji kolejowych - zamieniony został na dom mieszkalny.

Budynek dawnej stacji Podgórze Miasto.

Przez wiele lat pociągi przejeżdżały tędy bez zatrzymywania, aż do 1981 roku, kiedy przywrócono przystanek osobowy pod nową nazwą - Kraków Krzemionki (od czego nazwy wzgórza znajdującego się nieopodal). Powstały wtedy dwa jedno-krawędziowe perony i przejście podziemne pod magistralą towarową prowadzące z jednego z peronów do ulicy Powstańców Śląskich. Ulica Powstańców i magistrala kolejowa przestała być przeszkodą dla pieszych w 2010 roku kiedy wybudowano kładkę łączącą okolice przystanku z wzgórzem Lasoty po stronie centrum Podgórza. Niestety nadal nie można dojść od strony stacji na drugi peron (dla pociągów jadących w kierunku Skawiny)...

Projekt łącznicy Kraków Zabłocie - Kraków Krzemionki.

Wszystko to niebawem ulegnie kolosalnej zmianie za sprawą łącznicy kolejowej której budowa już się rozpoczęła. Łącznica będzie umożliwiać kierowanie pociągów jadących od strony Krakowa Głównego na południe. Do tej pory pociągi takie musiały jechać do stacji Płaszów, gdzie następowała zmiana czoła pociągu - procedura taka jednak trwa około 10 minut. Dzięki tej inwestycji możliwe będzie uruchomienie drugiej linii kolei aglomeracyjnej. Także pociągi jadące do Zakopanego skorzystają z tej łącznicy (a także drugiej - budowanej w Suchej Beskidzkiej) co pozwoli skrócić czas podróży łącznie o 30 minut. Wraz z budową tej łącznicy zostaną także gruntownie przebudowane osobowe przystanki Kraków Zabłocie i Kraków Krzemionki.

Kraków Płaszów
 

Kraków Płaszów - to druga co do wielkości stacja krakowskiego węzła kolejowego. Powstała jako stacja węzłowa Podgórze Płaszów w 1884, kiedy doprowadzono tutaj odnogę Karpackiej Kolei Transwersalnej. Wtedy też przeniesiono tutaj obsługę pociągów kolei Karola-Ludwika ze stacji Kraków Główny.

Te budynki pamiętają czasy kolei transwersalnej.
Obok nich przejście podziemne na perony 2 i 3.

W 1924 roku  nastąpiła formalna zmiana nazwy na Kraków Płaszów. W międzyczasie stacja była nieustannie rozbudowywana o nowe obiekty magazynowe, warsztatowe a także budynki mieszkalne dla pracowników. W 1927 nieopodal stacji zbudowano dużą lokomotywownię z dwoma wachlarzowymi halami parowozowni. Dalsza rozbudowa nastąpiła w latach okupacji hitlerowskiej kiedy zbudowano halę prostokątną lokomotywowni, a na ulicy dworcowej powstało osiedle bloków mieszkalnych dla pracowników.

Ulica Dworcowa prowadząca do stacji Kraków Płaszów.
Po obu jej stronach stoją budynki zbudowane podczas okupacji Niemieckiej dla pracowników kolei.

Budynek dworca również ulegał przebudowie. Oryginalny, pochodzący jeszcze z czasów austriackich obiekt został w latach 60-tych zastąpiony bezstylowym pawilonem, który po latach bez remontu prezentował opłakany stan. W 2015 roku budynek ten został poddany kompleksowemu remontowi i teraz prezentuje odmienione oblicze. W budynku funkcjonuje kasa biletowa poczekalnia i... toalety (przed remontem były zamknięte przez sanepid).

Wnętrze dworca Kraków Płaszów.

Szkoda że nie wyremontowano także peronów - te muszą poczekać na kompleksową przebudowę tego odcinka torów. Na Płaszowskiej stacji funkcjonują 3 perony. Peron pierwszy jedno-krawędziowy - służy odprawianiu pociągów jadących tylko na południe i znajduje się na zachód od budynku dworcowego. Do pozostałych dwu peronów dotrzeć można za pomocą przejścia podziemnego lub nadziemnego - tramwajowej estakady. Na tej, oddanej do użytku we wrześniu 2015 roku, estakadzie można przesiąść się w tramwaj i nie trzeba wspinać się po schodach - do dyspozycji są także windy.

Budynek dworca - świeżo po kompleksowym remoncie.
Niestety perony nadal czekają na remont.
W oddali widoczna jest tramwajowa estakada.

Dworzec w Płaszowie za sprawą budowanej w okolicach krzemionek kolejowej estakady może stracić niebawem dużo ruchu. Obecnie bowiem wszystkie pociągi jadące z Krakowa Głównego na południe muszą tutaj zawitać na czas zmiany kierunku jazdy. To się zmieni po ukończeniu tej inwestycji. Ale w planie jest już kolejna - kompleksowa przebudowa odcinka torów z Krakowa Głównego do Płaszowa. Przez ten okres Płaszów służyć będzie jako stacja końcowa dla pociągów z południa i ze wschodu. Bezpośrednie skomunikowanie ze stacją Kraków Główny jest i będzie możliwe za pomocą kursującego po estakadzie co 10 minut tramwaju nr 50.

Sortownia Poczty Polskiej w Płaszowie – widok od strony torów.

Tuż za estakadą stoi wybudowany w latach 90-tych gmach nowoczesnej sortowni Poczty Polskiej. Obiekt ten posiada własną krytą bocznicę - kiedyś pocztę przewożono specjalnymi wagonami pocztowymi, doczepianymi do pospiesznych pociągów. Jednak poczta już  nie korzysta z usług kolei - ostatni kurs takiego wagonu odbył się w maju 2011.

* * * 

Sortownia poczty stoi w miejscu gdzie znajdowała się kiedyś lokomotywownia Wola Duchacka. A lokomotywowniom i lokomotywom będzie poświęcony następny odcinek. Tymczasem proponuję obejrzeć film z przejazdu przez stację w Mydlnikach ciężkiego pociągu towarowego ciągniętego przez ciężką lokomotywę ET22.

Zobacz też:

• Linie kolejowe Krakowa cz.1
• Linie kolejowe Krakowa cz.2
• Dworzec Kraków Główny na przestrzeni wieków cz.1
• Dworzec Kraków Główny na przestrzeni wieków cz.2
• Lokomotywy i lokomotywownie Krakowa - cz.1
• Lokomotywy i lokomotywownie Krakowa - cz.2
• Lokomotywy i lokomotywownie Krakowa - cz.3
• Lokomotywy i lokomotywownie Krakowa - cz.4
• Lokomotywy i lokomotywownie Krakowa - cz.5
• Wiadukty Krakowa - cz.1
• Wiadukty Krakowa - cz.2
• Kolej aglomeracyjna - cz.1
• Kolej aglomeracyjna - cz.2
• Linie kolejowe w Galicji cz.1 
• Linie kolejowe w Galicji cz.2