Wykaz zabytków techniki – cz III.

Trzecia i ostatnia część listy zabytków z 1993 roku.
Poprzednie części:

• Wykaz zabytków techniki – cz I.
• Wykaz zabytków techniki – cz II.

Fabryka tutek "Herbewo" S.A.
Harliczek, Bełdowski i Wołoszyński w Krakowie
przy ulicy Aleja Słowackiego (zdjęcie: NAC) 

* * *

PA - Przemysł papierniczy

1. ul. Długa 17: Fabryka Kart do Gry - zespół fabryczny powstał w latach 1920 - 1923 jako Fabryka Tutek i Bibułek Papierosowych "Wisła". W 1927 r. Do spółki przystąpiła filia wiedeńskiej firmy "Piatnik", zakładając Krakowską Fabrykę Kart do Gry, istniejącą do dnia dzisiejszego.

    Budynek przy ulicy Długiej istnieje ale już pełni roli produkcyjnej - weryfikacja

2. ul. Przy Rondzie 24: Fabryka Kopert z ok. 1920 r. Budynki zachowane do dzisiaj.
    Obiekty fabryki wyburzono po 2000 roku

3. al. Słowackiego 64: "Herbewo" Zjednoczone Fabryki Tutek i Bibułek - połączone firmy Herliczki, Bełdowskiego i Wołoszyńskiego, z 1920 r.

    Budynek firmy zachowany w dobrym stanie - weryfikacja


MB - Przemysł materiałów budowlanych
1. ul. Cegielniana 39: cegielnia wzniesiona po 1860 r. Rozebrana w 1992/1993 r.
2. ul. Fredry 4a: cegielnia wzniesiona przed 1910 r.
3. ul. Kasztelańska 27: Fabryka Kafli z 1911 r.
4. ul. Puszkarska 9: Cementownia Bernarda Libana powstała w 1884 r., działała do 1930 r. Po II wojnie światowej w budynkach cementowni uruchomiono Fabrykę Supertomasyny, przekształconą następnie w Krakowskie Zakłady Przemysłu Nieorganicznego "Bonarka".

SP - Przemysł spożywczy
1. ul. Bardosa: młyn we wsi Mogiła, z I ćw. XX w.
2. ul. Dolnych młynów 8 - 10: Rządowa Fabryka Tytoniu, zwana "Cygarfabryką" powstała w 1871 r. w tzw. dawnych młynach królewskich, uruchomiona w 1876 r. Proces rozbudowy fabryki trwał do 1912 r. Kompleks budynków przetrwał do dzisiaj w formie architektonicznej prawie niezmienionej. Obecnie - Zakłady Produkcji Wyrobów Tytoniowych.
3. ul. Drożdżowa 5: Pierwsza Krakowska Fabryka Drożdży i Spirytusu Stanisława Porębskiego i Jana Czecha z ok. 1910 r. Obecnie - Wytwórnia Wód Gazowanych.
4. ul. Kocmyrzowska 9: młyn Lelity końca XIX w. Obecny budynek z 1902 r. Odbudowany po pożarze.
5. ul. Królowej Jadwigi 33: Dusselfdorska Fabryka Octu, Musztardy i Esensji Octowej J.Lebensteina powstała w 1883 r. W 1915 r. Fabrykę przejął Wiktor Gablentz. W 1921 r. utworzona została spółka Wiktor i Jerzy Gablentz a przedsiębiorstwo otrzymało nazwę Fabryka Octu, Musztardy i Konserw Ogórkowych.
6. ul. Kruczkowskiego 3a: młyn turbinowo-motorowy z końca XIX w. Obecny budynek odbudowany po pożarze w 1912 r.
7. ul. Krupnicza ul. Podwale: dawny Browar Jana Gotza-Okocimskiego, wzniesiony ok. 1883 r. W 1905 r. przebudowany na mleczarnię, od 1932 r. Zakłady Graficzne "Styl".
8. ul. Lubicz 17: browar wybudowany w 1840 r. Przez Rudolfa Jeny. W 1914 r. Wykupiony przez Jana Gotza-Okocimskiego. Browar istnieje do dzisiaj, zajmując pierwotny teren.
9. ul. Ładna 27: Spółka Łuszczarnie i Młyny Krakowskie założona w 1923 r. Pierwsza w Polsce łuszczarnia ryżu, młyn zbożowy i kaszarnia.
10. ul. Masarska 6. Fabryka Czekolady Spółki "Suchard" z 1925 r. Obecnie - ZPC Wawel.
11. ul. Młyńska Boczna: Młyn drewniany z ok. 1920 r.
12. ul. Modrzewskiego (obecnie Lubomirskiego) 41: Zakład Produkcji Wyrobów Garmażeryjnych założony w 1902 r. W 1912 r. przebudowany na fabrykę wędlin.
13. ul. Na Błonie 52: młyn z przełomu XIX/XX w.
14. ul. Na Zjeździe 8: dawny Magazyn Solny z ok. 1785 r., przebudowany na przełomie XIX/XX w. Obecnie - dom handlowy.
15. ul. Olszecka 18: młyn zbożowy z przełomu XIX/XX w.
16. ul. Podgórska 14 ul. Gazowa 25: Dawny browar należący do browaru w Tenczynku, z lat 1897 - 1906., Obecnie w budynku mieści się kino "Wisła".
17. ul. Powiśle 7: dawny browar królewski. Powstał w 1779 - 1783 r. W drugiej połowie XIX w. Przebudowany na koszary. Obecnie - Wojskowe Biuro Projektów Budowlanych.
18. ul. Rzeźnicza 28: Rzeźnia Miejska powstała w 1878 r., rozbudowana do ok. 1930 r. Zespół kilkunastu budynków produkcyjnych i administracyjnych, otoczony ceglanym murem, zachował swoją pierwotną funkcję do dzisiaj
19. ul. Warszawska 17 - 19: Spichrze Galicyjskiego Banku dla Handlu i Przemysłu. Wzniesione w 1869 r.
20. ul. Wrocławska 17: Fabryka Czekolady Adama Piaseckiego powstała przed 1910 r. przy ul. Szlak 26. W 1921 r. wybudowano nowy zakład przy ul. Wrocławskiej. Obecnie ZPC "Wawel".

UP - Usługi Publiczne
1. Ul. Barska 12/ul. Zduńska: Zakład Oczyszczania Miasta - od ok. 1880 r. Mieściła się tu Fabryka Pieców Kaflowych Józefa Niedźwiedzkiego, przejęta w 1910 r. przez Fabrykę Samochodów "Automotor". Po likwidacji fabryki w latach 1924 - 1925 teren wraz z zabudowaniami stał się siedzibą MPO.
2. ul. Biernackiego 8 - 10: Urząd telekomunikacyjny z lat 1920 - 1930.
3. ul. Ćwika: budynek Ochotniczej Straży Pożarnej z ok. 1900 r.
4. Ul. Westerplatte 19: budynek Krakowskiej Straży Pożarnej wzniesiony w 1879 r., według projektu Macieja Moraczewskiego.
5. ul. Wielopole 2: Poczta Główna wzniesiona w latach 1887 - 1890 według projektu Karola Knausa. Poczta przebudowana w 1931 r.
6. ul. Zamojskiego 3: Poczta z 1901 - 1902 r.

OR - Osiedla robotnicze
1. ul. Gzymisków/Mazowiecka: osiedle domów robotniczych powstałe w latach 1900 - 1916 z inicjatywy Henryka Jordana, w ramach Towarzystwa Tanich Mieszkań dla Robotników Katolików.
2. ul. Praska/Czarodziejska: osiedle domów robotniczych z początku XX w.

IN - Inne
1. Bulwary wiślane.

    Bulwary oprócz przeciwpowodziowej pełnią obecnie również funkcje rekreacyjną - weryfikacja

2. al. Krasińskiego 23: Zakład Witraży S. G. Żeleńskiego. Firma została założona w 1902 r., wykonywała witraże wg projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera. W latach 1906 - 1907 został wybudowany obecny budynek do którego przeniosła się firma. Obecnie - Zakład Witrażów i Oszkleń Artystycznych.

    Zakład nadal funkcjonuje pełniąc pierwotną funkcję - weryfikacja

3. ul. Straszewskiego 28: Dom Technika NOT wybudowany w 1906 r. Według projektu Stanisława Odrzywolskiego, dla Krakowskiego Towarzystwa Technicznego.

M - Muzea
1. ul. Floriańska 25: Muzeum Farmacji Akademii Medycznej w Krakowie.
2. ul. Gołębia 4: Muzeum Introligatorstwa i Drukarstwa w dawnej pracowni introligatorskiej Roberta Jahody.
3. al. Jana Pawła II: Muzeum Lotnictwa Polskiego.
4. al. Mickiewicza 30: Muzeum Akademii Górniczo-Hutniczej.
5. ul. Smoleńsk 9: Muzeum Techniczno-Przemysłowe, założone w 1868 r. przez Adriana Baranieckiego, zlikwidowane w 1951 r. Obecnie w budynku, wzniesionym dla Muzeum w 1910 - 1914 r. mieści się Akademia Sztuk Pięknych.

Wykaz stanowi zestaw podstawowych informacji do przygotowanej w Krakowskim Towarzystwie Ochrony Zabytków Techniki.

* * *

Czas na weryfikację tej w dużej mierze zdezaktualizowanej listy...

[Dopisek 2022-11-30] Inwentaryzacja spisu zabytków
Od kilku lat przeprowadzam "inwentaryzację" wg. tej listy. Postanowiłem aktualizować ten spis, podając wyniki mojej "weryfikacji". Przyjąłem 4-stopniową skalę oceny (oczywiście subiektywną):

• Kolor zielony - obiekt dobrze zachowany, pełni pierwotną lub inną funkcję nie prowadzącą jednak do jego degradacji,
• Kolor niebieski - obiekt istnieje, możliwa jest jego rewaloryzacja, jednak obecnie niszczeje lub jest eksploatowany w degradujący go sposób,
• Kolor purpurowy - obiekt zachowany tylko częściowo lub został przebudowany zaburzając pierwotną jego formę,
• Kolor czerwony - obiekt już nie istnieje.

Zobacz też:

• Wykaz zabytków techniki – cz I.
• Wykaz zabytków techniki – cz II.