Druga część listy zabytków z 1993 roku (tutaj pierwsza część)
EN - Przemysł energetyczny
1. ul. Asnyka 12 (ul. Biskupia) ul. Łobzowska 9: podstacja elektryczna, wzniesiona 1908 - 1912 r. jako podstacja przetwornikowa. Budynek wybudowano według projektu Teodora Talowskiego. Od strony ul. Asnyka - część mieszkalna.
Budynek podstacji dobrze zachowany - obecnie mieści się w nim pracownia archtektoniczna - weryfikacja
2. ul. Dajwór 27 ul. św. Wawrzyńca: Elektrownia Miejska, założona w 1904 - 1905 r. W 1907 r. rozbudowana i zmodernizowana w związku z zastosowaniem maszyny parowej. W 1936 r. przebudowana.
Obiekty elektrowni z 1905 roku dobrze zachowane, użytkowane przez Zakład Energetyczny. Hale z 1914 roku przebudowane na apartamenty mieszkalne, niemniej bryła budynku została w dużej mierze zachowana - weryfikacja
3. Pl. św. Ducha: Dawna elektrownia przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego, wzniesiona w 1893 r.
Budynek dawnej elektrowni dobrze zachowany - obecnie mieści się w nim Teatr Miniatura - weryfikacja
4. ul. Gazowa 12 - 15: Gazownia Miejska, założona w 1856 r., produkująca także koks i smołę węglową. W 1886 r. przejęta przez Miasto od Towarzystwa Gazowego z Dessau. W latach 1890 - 1905 rozbudowana, w latach 30-tych XX w. przebudowana. Zmodernizowana i ponownie przebudowana w latach powojennych.
Zespół gazowni w sporej części zachowany (budynki administracyjne, najstarsze hale piecowni, wytworni amoniaku i gazu wodnego). Obecnie obiekt zarządzany przez PGNiG - weryfikacja
5. ul. Nadwiślańska 4 i 4a: pierwsza elektrownia w Podgórzu, założona w 1899 r. Obecnie - Pogotowie Ratunkowe.
Zespół budynków przebudowany na siedzibę "Cricoteki", niemniej pierwotna forma jest czytelna - weryfikacja
6. ul. Francesco Nullo 8: kotłownia z 1930 r.
Kotłownia została wyburzona, a na jej miejscu powstał blok mieszkalny. Jedynym jej śladem jest tor kolejki węglowej - weryfikacja
SK - Przemysł skórzany
1. ul. Królowej Jadwigi 91: Krakowska Białoskórnia z ok. 1900 r., w 1930 r. przejęta przez Garbarnię "Columbus" L. Mordchelewicza.
 |
Linotypy drukarni w Pałacu Prasy przy ul. Wielopole w Krakowie
(zdjęcie: NAC)
|
* * *
Wykaz zabytków techniki, przemysłu i sztuki inżynierskiej w Krakowie w przedziale na grupy i branże (stan na dzień 30.10.1993r. - wykaz nie obejmuje fortów i fortyfikacji).
cz 2.
Kursywą oznaczono bieżący stan obiektów po weryfikacji - patrz dopisek na końcu listy.
EN - Przemysł energetyczny
1. ul. Asnyka 12 (ul. Biskupia) ul. Łobzowska 9: podstacja elektryczna, wzniesiona 1908 - 1912 r. jako podstacja przetwornikowa. Budynek wybudowano według projektu Teodora Talowskiego. Od strony ul. Asnyka - część mieszkalna.
Budynek podstacji dobrze zachowany - obecnie mieści się w nim pracownia archtektoniczna - weryfikacja
2. ul. Dajwór 27 ul. św. Wawrzyńca: Elektrownia Miejska, założona w 1904 - 1905 r. W 1907 r. rozbudowana i zmodernizowana w związku z zastosowaniem maszyny parowej. W 1936 r. przebudowana.
Obiekty elektrowni z 1905 roku dobrze zachowane, użytkowane przez Zakład Energetyczny. Hale z 1914 roku przebudowane na apartamenty mieszkalne, niemniej bryła budynku została w dużej mierze zachowana - weryfikacja
3. Pl. św. Ducha: Dawna elektrownia przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego, wzniesiona w 1893 r.
Budynek dawnej elektrowni dobrze zachowany - obecnie mieści się w nim Teatr Miniatura - weryfikacja
4. ul. Gazowa 12 - 15: Gazownia Miejska, założona w 1856 r., produkująca także koks i smołę węglową. W 1886 r. przejęta przez Miasto od Towarzystwa Gazowego z Dessau. W latach 1890 - 1905 rozbudowana, w latach 30-tych XX w. przebudowana. Zmodernizowana i ponownie przebudowana w latach powojennych.
Zespół gazowni w sporej części zachowany (budynki administracyjne, najstarsze hale piecowni, wytworni amoniaku i gazu wodnego). Obecnie obiekt zarządzany przez PGNiG - weryfikacja
5. ul. Nadwiślańska 4 i 4a: pierwsza elektrownia w Podgórzu, założona w 1899 r. Obecnie - Pogotowie Ratunkowe.
Zespół budynków przebudowany na siedzibę "Cricoteki", niemniej pierwotna forma jest czytelna - weryfikacja
6. ul. Francesco Nullo 8: kotłownia z 1930 r.
Kotłownia została wyburzona, a na jej miejscu powstał blok mieszkalny. Jedynym jej śladem jest tor kolejki węglowej - weryfikacja
SK - Przemysł skórzany
1. ul. Królowej Jadwigi 91: Krakowska Białoskórnia z ok. 1900 r., w 1930 r. przejęta przez Garbarnię "Columbus" L. Mordchelewicza.
Zakład został zamknięty w 1990 roku. Obiekty garbarni zostały wyburzone a na jej terenie wybudowano cztery budynki mieszkalne - weryfikacja
2. ul. Ludwinowska 11/13: Garbarnia założona na początku XX w. przez braci Dłużyńskich. W 1917 r. wykupiona przez Spółkę Polskie Zakłady Garbarskie.
Zakład został zamknięty w 1990 roku (produkcję przeniesiono do Bieżanowa). Wszystkie obiekty wyburzono budując w ich miejscu osiedle mieszkaniowe - weryfikacja
3. ul. Przemysłowa 2: Garbarnia "Progress" z ok. 1920 r. W 1926 r. przekształcona w Fabrykę Skór i Pasów - Maks Syneiberger i Synowie, w 1936 f. Przejęta przez Fabrykę Skór "Fortuna". Obecnie Mirracullum.
Budynek został odnowiony i przebudowany. Obecnie jest użytkowany jako biurowiec firmy "ES System" - weryfikacja
4. ul. Swoboda: Dawna Garbarnia z ok. 1920 r.
W budynku mieściły się najpierw fabryka butów "Marko" później od 1936 roku wyprawialnia skór "Emko", po wojnie zaś "Krakowskie Zakłady Futrzarskie". Produkcji zaniecano w latach 90-tych. Obecnie zabudowania są użytkowane jako hurtownie - weryfikacja
ME - Przemysł metalowy
1. ul. Balicka: kuźnia z połowy XIX w.
Budynek dobrze zachowany użytkowany jako biblioteka - weryfikacja
2. ul. Benedyktyńska: kuźnia z połowy XIX w.
Budynek zabezpieczony ale zamknięty i niedostępny - weryfikacja
3. ul. Grzegórzecka 77: Fabryka Opakowań Blaszanych "Artigraph", założona w 1925 r. Obecnie - Kombinat Opakowań Szklanych Lekkich "Opakomet".
Produkcji zaprzestano w 2005 roku, a w 2015 wyburzono/przebudowano na apartamentowiec (zachowano jedynie ściany frontowe) - weryfikacja
5. ul. Pod Strzechą 2: kuźnia z II połowy XIX w.
Budynek (prywatny) zachowany, ale jego dawna funkcja może być nieczytelna - weryfikacja
6. Ul. Prądnicka 63-65: Zakłady Przemysłowe dla Wyrobu Reklam Artystycznych i Opakowań z Papieru i Blachy "Artigraph" S.A., założona w 1929 r.
Produkcji zaprzestano w 2004 roku, a w 2013 wyburzono wszelkie obiekty. Obecnie w ich miejscu bloki mieszkalne - weryfikacja
7. ul. Ptaszyckiego 17: kuźnia z ok. 1890 r.
Obiekt już nie istnieje
8. ul. Składowa 16: Dawna Fabryka Kotłów Uniwersalnych Rodakowski - Wójcik, działająca w latach 1923 - 1934.
Budynek nadal istnieje i jest wykorzystywany - weryfikacja
9. ul. Składowa 22: Fabryka Mebli Metalowych "Mars" braci Tarabów, powstała ok. 1925 r., rozbudowana 1928 r. I 1930 r. W 1936 r. fabrykę sprzedano Stanisławowi Seidlowi, który uruchomił tu Krakowską Fabrykę Części Rowerowych "Stop".
Budynek nadal istnieje i jest wykorzystywany - weryfikacja
10. ul. Sołtyka 19: Fabryka wyrobów Metalowych "Multum", obecnie Zakłady Przemysłu Skórzanego. Budynek fabryki powstał w 1921 roku, według projektu Ludwika Wojtyczki. Fabryka produkowała wyroby dla potrzeb gospodarstwa domowego. W 1932 roku zlikwidowana.
Obiekt nie istnieje. W jego miejscu powstała kamienica.
SZ - Przemysł szklarski
1. ul. Prądnicka 74: Huta Szkła z 1891 r., przekształcona ok. 1920 r. i w 1932 r.
ME - Przemysł metalowy
1. ul. Balicka: kuźnia z połowy XIX w.
Budynek dobrze zachowany użytkowany jako biblioteka - weryfikacja
2. ul. Benedyktyńska: kuźnia z połowy XIX w.
Budynek zabezpieczony ale zamknięty i niedostępny - weryfikacja
3. ul. Grzegórzecka 77: Fabryka Opakowań Blaszanych "Artigraph", założona w 1925 r. Obecnie - Kombinat Opakowań Szklanych Lekkich "Opakomet".
Produkcji zaprzestano w 2005 roku, a w 2015 wyburzono/przebudowano na apartamentowiec (zachowano jedynie ściany frontowe) - weryfikacja
4. ul. Pilotów 97: kuźnia z przełomu XIX/XX w.
Budynek zamieniony na restaurację, jego pierwotna rola nieczytelna - weryfikacja5. ul. Pod Strzechą 2: kuźnia z II połowy XIX w.
Budynek (prywatny) zachowany, ale jego dawna funkcja może być nieczytelna - weryfikacja
6. Ul. Prądnicka 63-65: Zakłady Przemysłowe dla Wyrobu Reklam Artystycznych i Opakowań z Papieru i Blachy "Artigraph" S.A., założona w 1929 r.
Produkcji zaprzestano w 2004 roku, a w 2013 wyburzono wszelkie obiekty. Obecnie w ich miejscu bloki mieszkalne - weryfikacja
7. ul. Ptaszyckiego 17: kuźnia z ok. 1890 r.
Obiekt już nie istnieje
8. ul. Składowa 16: Dawna Fabryka Kotłów Uniwersalnych Rodakowski - Wójcik, działająca w latach 1923 - 1934.
Budynek nadal istnieje i jest wykorzystywany - weryfikacja
9. ul. Składowa 22: Fabryka Mebli Metalowych "Mars" braci Tarabów, powstała ok. 1925 r., rozbudowana 1928 r. I 1930 r. W 1936 r. fabrykę sprzedano Stanisławowi Seidlowi, który uruchomił tu Krakowską Fabrykę Części Rowerowych "Stop".
Budynek nadal istnieje i jest wykorzystywany - weryfikacja
10. ul. Sołtyka 19: Fabryka wyrobów Metalowych "Multum", obecnie Zakłady Przemysłu Skórzanego. Budynek fabryki powstał w 1921 roku, według projektu Ludwika Wojtyczki. Fabryka produkowała wyroby dla potrzeb gospodarstwa domowego. W 1932 roku zlikwidowana.
Obiekt nie istnieje. W jego miejscu powstała kamienica.
SZ - Przemysł szklarski
1. ul. Prądnicka 74: Huta Szkła z 1891 r., przekształcona ok. 1920 r. i w 1932 r.
Huta została przeniesiona z ul. Prądnickiej na ul. Nad Strugą 7 - obecnie już nie istnieje.
CH - Przemysł chemiczny
1. ul. Długa 48: budynek z oficynami Hurtowni Aptecznej i Wytwórni Leków "Pharma" B. Jawornickiego. Fabryka założona w 1908 r. W 1920 - 1923 r. wzniesiono budynek przy ul. Długiej. Obecnie użytkowany przez "Cefarm".
CH - Przemysł chemiczny
1. ul. Długa 48: budynek z oficynami Hurtowni Aptecznej i Wytwórni Leków "Pharma" B. Jawornickiego. Fabryka założona w 1908 r. W 1920 - 1923 r. wzniesiono budynek przy ul. Długiej. Obecnie użytkowany przez "Cefarm".
Budynek nadal istnieje i jest użytkowany, chociaż już nie przez farmację - weryfikacja
2. ul. Mogilska 80. Fabryka Chemiczno-Farmaceutyczna dr A. Wander S.A., założona w 1930 r. Firma ta dała początek Zakładom Farmaceutycznym "Polfa".
Fabryka nadal istnieje, obecnie pod logiem koncernu Teva. Dawne budynki są zachowane - weryfikacja
3. ul. Wróblewskiego 4: Dawna Fabryka Mydła Stanisława Roznowskiego z 1875 r. Po 1930 r. likwidacja fabryki.
Obiekty fabryki nie istnieją
4. ul. Zakopiańska 62: Krakowskie Zakłady Sodowe "Solvay". W 1855 r. Powstała tu fabryka świec i mydła L.Bochenka i J.Celińskiego. W 1910 r. na bazie fabryki powstała, z inicjatywy Bernarda Libana, Pierwsza Galicyjska Fabryka Sody Amoniakalnej, od 1907 r. Wydzierżawiona przez firmę belgijską "Solvay". Fabryka działała do 1991 r. Obecnie w stanie likwidacji.
Większość obiektów ogromnej fabryki została wyburzona. Te które zachowano nie dają oglądu całości - weryfikacja
DR - Przemysł drzewny
1. ul. Czarnowiejska 70: Fabryka Ołówków L. i C. Hardtmuth-Lechistan, założona w 1927 - 1928 w budynku dawnej Mleczarni Łuczanowskiej.
2. ul. Dajwór 14/16: Fabryka Artystyczno-Stolarska Joachima Steinberga, z 1910 r.
3. ul W. Pola 7: Fabryka Wyrobów Stolarskich Romana Muranyego, założona w 1898 r. W 1936 r. Likwidacja fabryki. Obecnie "Meblostyl".
4. ul. Tatarska 5: Fabryka Stolarska Maurycego Grunberga, z 1900 r. Produkowała stolarkę budowlaną, narty, rakiety tenisowe. Obecnie "Meblostyl".
PO - Przemysł poligraficzny
1. ul. Bosacka 6: Drukarnia kolejowa z 1927 r.
DR - Przemysł drzewny
1. ul. Czarnowiejska 70: Fabryka Ołówków L. i C. Hardtmuth-Lechistan, założona w 1927 - 1928 w budynku dawnej Mleczarni Łuczanowskiej.
2. ul. Dajwór 14/16: Fabryka Artystyczno-Stolarska Joachima Steinberga, z 1910 r.
3. ul W. Pola 7: Fabryka Wyrobów Stolarskich Romana Muranyego, założona w 1898 r. W 1936 r. Likwidacja fabryki. Obecnie "Meblostyl".
4. ul. Tatarska 5: Fabryka Stolarska Maurycego Grunberga, z 1900 r. Produkowała stolarkę budowlaną, narty, rakiety tenisowe. Obecnie "Meblostyl".
PO - Przemysł poligraficzny
1. ul. Bosacka 6: Drukarnia kolejowa z 1927 r.
Zabudowania przy ul. Bosackiej 6 istnieją, jednak sama drukarnia w 2011 roku została przeniesiona z Krakowa do Węgrzc - weryfikacja
Zarówno kamienica przy ul Floriańskiej 15 hak i budynek przy ulicy Czapskich 4 istnieją, jednak drukarnia już nie istnieje i nie ma o tym żadnej wzmianki - weryfikacja
3. ul. Grzegórzecka 23: Drukarnia "Akropol" Salon Malarzy Henryk Frist i Spółka, założona po 1918 r., działająca do ok. 1938 r. W 1941 r. wybudowano w tym miejscu nową drukarnię. Obecnie Drukarnia Narodowa.
W latach 90-tych oddział Drukarni Narodowej przy ulicy Grzegórzeckiej 23 został zlikwidowany, budynek wyburzony i na jego miejscu zbudowano nowy - kiedyś bank, obecnie biurowiec - weryfikacja
4. ul. Mikołajska 13: Drukarnia Związkowa powstała w 1875 r., początkowo mieściła się w Hotelu Saskim. W latach 1906 - 1907 przebudowano istniejące budynki przy ul. Mikołajskiej 13 i 15 na cele drukarni. Zakład pracuje do dnia dzisiejszego.
Drukarnia Związkowa została wykreślona z rejestru w 2011 roku. Budynek został odnowiony i przebudowany w na biurowiec, który nosi nazwę "Drukarnia Związkowa" - weryfikacja
5. ul. Piłsudzkiego 19: Drukarnia Narodowa - w 1861 r. Franciszek Podbudkiewicz przeniósł swoją drukarnię z Sambora do Krakowa. Mieściła się ona przy ul. Brackiej 5, po kilku zmianach lokalu, w 1899 r. drukarnię przeniesiono do budynku przy ul. Wiślnej 9, a w 1912 r. do specjalnie wybudowanego budynku przy ul. Piłsudskiego.
Drukarnia Narodowa już nie istnieje, ale budynek przy ul. Piłsudskiego został odnowiony i przebudowany na ekskluzywny apartamentowiec o nazwie "Drukarnia Narodowa" - weryfikacja
6. ul. Wielopole 1: Drukarnia Prasowa Ilustrowanego Kuryera Codziennego działała od 1814 r. W budynku przy ul. Basztowej 18. W 1925 r. Drukarnia zakupiła budynek przy ul. Wielopole 1. Obecnie mieszczą się tu redakcje gazet krakowskich.
Ostatnia z redakcji opuściła budynek w 2011 roku, po czym został on zamieniony na biurowiec do wynajmu - weryfikacja
[Dopisek 2018-11-30] Inwentaryzacja spisu zabytków
Od kilku lat przeprowadzam "inwentaryzację" wg. tej listy. Postanowiłem aktualizować ten spis, podając wyniki mojej "weryfikacji". Przyjąłem 4-stopniową skalę oceny (oczywiście subiektywną):
Zobacz też:
* * *
Pozostała jeszcze ostatnia część listy[Dopisek 2018-11-30] Inwentaryzacja spisu zabytków
Od kilku lat przeprowadzam "inwentaryzację" wg. tej listy. Postanowiłem aktualizować ten spis, podając wyniki mojej "weryfikacji". Przyjąłem 4-stopniową skalę oceny (oczywiście subiektywną):
- Kolor zielony - obiekt dobrze zachowany, pełni pierwotną lub inną funkcję nie prowadzącą jednak do jego degradacji,
- Kolor niebieski - obiekt istnieje, możliwa jest jego rewaloryzacja, jednak obecnie niszczeje lub jest eksploatowany w degradujący go sposób,
- Kolor purpurowy - obiekt zachowany tylko częściowo lub został przebudowany zaburzając pierwotną jego formę,
- Kolor czerwony - obiekt już nie istnieje.
Zobacz też:
Zabytki techniki są idealnym przykładem tego że wszystko kiedyś przemija. Nawet coś co było najnowocześniejszą technologią. Dobrze,że możemy w różnych muzeach jeszcze zetknąć się z dawnymi maszynami.
OdpowiedzUsuńTak działa technologia. Coś co kiedyś było nowinką technologiczną, dzisiaj jest przestarzałe i nadaje się do muzeum. To samo dzieje się z przedmiotami codziennego użytku, takimi jak komputery.
OdpowiedzUsuńTechnologi idzie cały czas do przodu. Coś co dzisiaj jest nowoczesne za 20 lat będzie już przestarzałe. To nie jest nic nowego i to że huty i kopalnie upadają jest całkowicie normalne. Tak właśnie działa przemysł.
OdpowiedzUsuńBardzo fajnie napisane. Pozdrawiam.
OdpowiedzUsuńKiedyś to były czasy. Ludzie starali się jak mogli żeby coś osiągnąć, mieć coś swojego. A teraz tylko biorą pożyczki pozabankowe i kredyty, a potem myślą, że to wszystko ich.
OdpowiedzUsuńTak już jest w przemyśle, że w pewnym momencie maszyny, które dopiero co były rewolucją stają się za stare, za wolne i za mało wydajne. Świat pędzi do przodu, a rozwój przemysłu razem z nim. Pewne rozwiązania są wieczne, ale jest ich bardzo mało.
OdpowiedzUsuń