Spacer: Wokół elektrotechniki Podgórza - 2019

O ile XIX-te stulecie nazywano wiekiem pary i elektryczności to wiek XX nie doczekał się podobnego określenia. Ale czy nie powinien się nazywać wiekiem elektrotechniki? Bo to dziedzina, która niebywale rozwinęła się w tym okresie. Elektrotechnika to dział techniki związany z wykorzystaniem energii elektrycznej. Dawniej do tego działu zaliczano również dziedziny obecnie tworzące elektronikę i telekomunikację.

* * *

W niedzielę 29 września 2019 roku znów mogliśmy się spotkać na spacerze organizowanym przez Stowarzyszenie PODGORZE.PL w ramach XVIII Podgórskich Dni Otwartych Drzwi. Pogoda dopisała, frekwencja również.

Uczestnicy spaceru przed budynkiem dawnej Elektrowni Podgórskiej

Oto co mogliśmy zobaczyć i o czym posłuchać na trasie naszego spaceru:

1. Elektrownia Podgórska (od pary do elektryczności)

Elektryczność to nie wynalazek lecz pierwotna siła natury, okazująca swą potęgę podczas atmosferycznych wyładowań. Praktyczne wykorzystanie tej potężnej energii zawdzięczamy serii wielkich odkryć i wynalazków dokonywanych w XVIII i XIX wieku. W ich wyniku w 1897 roku w USA powstała pierwsza publiczna (odsprzedająca prąd) elektrownia. W Galicji pierwsza publiczna elektrownia powstała w 1893 roku w Bielsku, a w 1900 roku w Wolnym Królewskim Mieście Podgórzu.

(więcej o elektrowni podgórskiej tutaj)

2. Most po którym wjechał do Podgórza elektryczny tramwaj

W 1901 roku w Krakowie zelektryfikowano istniejący tam od 1875 wąskotorowy tramwaj. W 1913 roku uruchomiono pierwszą linię tramwaju normalnotorowego na trasie Salwator - III-ci most. Ten III-ci most to oddany do użytku w tym samym 1913 roku most Krakusa, na którym w 1915 roku odbyło się uroczyste połączenie Krakowa z Podgórzem. Dwa lata później mostem tym wjechał na Podgórze pierwszy elektryczny tramwaj.

(więcej o tramwajach tutaj)

Korek na moście Krakusa w 1941 roku...
Zdjęcie: digit.wdr.de

3. Pociąg elektryczny - starszy niż przypuszczasz

Pociąg elektryczny zasilany z sieci trakcyjnej wjechał na Podgórze w 1959 roku, do 1975 roku zelektryfikowano cały krakowski węzeł kolejowy. Ale pociąg napędzany elektrycznością pociąg jeździł tędy (na trasie Kraków-Wieliczka) już w latach 20-tych XX wieku - były to wagony akumulatorowe Wittfelda.

(więcej o elektrycznej kolei tutaj)
 

Kratownicowy most kolejowy z 1884 roku – tak wyglądał 100lat później
 Zdjęcie: podgorze.pl

4. ES System - podgórski przemysł elektrotechniczny

Obecnie trwa exodus przemysłu z miasta. Jednym z ostatnich przedsiębiorstw nadal funkcjonujących na Podgórzu jest powstała w 1990 roku firma ES System - producent nowoczesnych systemów oświetleniowych. Przemysł elektrotechniczny na Podgórzu ma jednak znacznie dłuższą tradycję. Już w 1927 roku powstała Fabryka Kabli, a w 1935 z Kazimierza na Podgórze przeniosła się firma Dermos - producent latarek i żaróweczek.

(więcej o początkach przemysłu elektrotechnicznego tutaj)

5. Telegraf, telefon, radio i telewizja na Podgórzu

Pierwsze praktyczne zastosowanie prądu elektrycznego to nie energetyka a telekomunikacja. Już w latach 30-tych XIX wieku powstawały pierwsze linie telegraficzne (przez Podgórze od 1852 roku). W 1876 roku wynaleziono telefon (w Krakowie od 1884 roku). Również radio ma ważny epizod związany z Podgórzem, bo to ze znajdującej się na Dębnikach wojskowej stacji radiotelegraficznej, przejętej przez Polaków z rąk austriackich, 4 listopada 1918 roku nadano pierwszy radiogram w języku polskim.

(więcej o początkach radia tutaj) 

Maszty antenowe i budynki na terenach pofortecznych Zdjęcie: NAC

6. Krakowskie Zakłady Elektroniczne Telpod

Jedną z największych fabryk Krakowa był powstały w 1945 roku i funkcjonujący na Zabłociu Telpod - producent rezystorów, potencjometrów i kondensatorów montowanych w niemal wszystkich urządzeniach elektronicznych produkowanych w kraju. Obecnie jej budynki pełnią inne funkcje m.in akademika i muzeum. Niestety nic już nie przypomina o pierwotnej funkcji tych obiektów.

(więcej o historii fabryki Telpod tutaj)
 
7. Upadek produkcji elektroniki w kraju
 

Trudna sytuacja w jakiej znalazł się polski przemysł elektroniczny po roku 1989 ( wprowadzenie gospodarki rynkowej, przestarzałe technologie i metody zarządzania oraz pojawienie się zagranicznej konkurencji) spowodował masowy upadek większości krajowych firm elektronicznych. Paradoksalnie nigdy dotąd nie korzystaliśmy z takiej ilości urządzeń elektronicznych niż teraz. Na ogół nie pochodzą one jednak z polskich fabryk...

Trasa spaceru:
1. Elektrownia Podgórska (od pary do elektryczności)
2. Most po którym wjechał do Podgórza elektryczny tramwaj
3. Pociąg elektryczny - starszy niż przypuszczasz
4. ES System - podgórski przemysł elektrotechniczny
5. Telegraf, telefon, radio i telewizja na Podgórzu
6. Krakowskie Zakłady Elektroniczne Telpod
7. Upadek produkcji elektroniki w kraju

* * *

Dziękuję wszystkim spacerowiczom za tak liczne uczestnictwo i mam nadzieję że spotkamy się znów na kolejnym spacerze za rok a może wcześniej? Będę informował na blogu!