W 1851 roku, 3 lata po uruchomieniu pierwszej kolei z Mysłowic do Krakowa, zadecydowano o jej przedłużeniu na wschód do stolicy Galicji - Lwowa. Linia przebiegała przez Kraków i Podgórze wysokim nasypem co utrudniało budowę tutaj potencjalnych bocznic.
* * *
1. Tor postojowy/wyciągowy na nasypie za stacją Kraków
Wyłącznie uprzywilejowana Kolej Galicyjska im. Karola Ludwika (niem. k.k.priv. Galizische Carl Ludwig-Bahn, CLB), której budowę rozpoczęto w 1853 roku została uruchomiona w 1856 roku na odcinku z Krakowa do Dębicy. W kolejnych latach była przedłużana do kolejnych miast, aby w 1861 roku dotrzeć do Lwowa. Z hali dworcowej krakowskiego dworca wybiegała ona trzema torami, które łączyły się w jeden już za przejazdem z ulicą Lubicz. Ta przesunięta głowica dworca była źródłem utrudnień w ruchu na tej ulicy. Szlabany musiały być opuszczane nie tylko na czas przejazdu pociągów ale również podczas prac manewrowych parowozów. W latach 1896-98 ulica Lubicz została obniżona aby odtąd przebiegać bezkolizyjnie torami. Wiadukt kolejowy nazywano na cześć swojego budowniczego - przekopem Talowskiego. Wiadukt jest dość szeroki - dziś mieszczą się na nim 4 tory, ale kiedyś były 3. Oprócz dwóch torów szlakowych także jeden wyciągowy, który był wykorzystywany do postoju lokomotyw a wcześniej nawet krótkich składów pociągów.
 |
| Pociąg na jednym z torów wybiegających ze stacji Kraków Główny. (W głebi widoczna charakterystyczna łukowa hala peronowa sprzed przebudowy z roku 1934) Po prawej stronie posterunek zwrotnicowego. Fotografia: NAC |
Szybka budowa linii kolejowej do Lwowa była spowodowana napiętą sytuacją międzynarodową - wybuchem Wojny Krymskiej a tym samym pogorszeniem stosunków pomiędzy Austrią a Rosją. Przez liczne karpackie rzeki były przerzucane tymczasowe mosty drewniane (tzw. amerykańskie). W Krakowie powstały dwa mosty nad Wisłą z których pierwszy (nad korytem starej Wisły - zasypanym w 1880 roku) zbudowano jako kamienno-ceglany z łukowymi przęsłami. Most ten przetrwał aż do 2021 roku, kiedy go rozebrano i odbudowano ale w nowej poszerzonej do 4 torów odsłonie. W ramach modernizacji linii kolejowej zamieniono też część pokrytego zielenią nasypu na niezbyt urodziwą betonową estakadę, za tuż za zrekonstruowanym mostem/wiaduktem zbudowano nowy , nieco skromnie wyposażony przystanek pasażerski "Kraków-Grzegórzki".
 |
| Już nieistniejący budynek posterunku odgałęźnego dawnej linii kocmyrzowskiej (która do 1974 roku odchodziła w lewo). W głębi widoczny most kolejowy i przystanek Zabłocie w przebudowie - 2017 rok. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Drugi z mostów nad Wisła został zbudowany w 1864 roku jako stalowy (przęsła gęstożebrowe systemu Schiffkorna) na kamiennych filarach. Przęsła te wymieniono na nowocześniejsze kratownicowe w 1884 - a ich podwójny zestaw umożliwiał uruchomienie ruchu dwutorowy - co ostatecznie nastąpiło w 1892 roku. Tuż przed mostem w 1899 roku zlokalizowano posterunek odgałęźny linii kolejowej Kraków- Kocmyrzów, która zbiegała z nasypu ostrym łukiem. Odgałęzienie to zlikwidowano w 1974 roku. Także most został przebudowany w 1992 roku, kiedy kratownicowe przęsła wymieniono na nowoczesne - blachownicowe. Te jednak miały stosunkowo krótki żywot i już w 2018 roku rozpoczęto ich demontaż zastępując w pełni sprawną przeprawę aż trzema nowymi mostami... (Kto bogatemu zabroni?)
 |
| Niezrealizowane projekty stacji kolejowej w Podgórzu z 1878 i 1879 roku. Ilustracje: ANK, sygn. P 964 |
Z drugiej strony Wisły Kolej Karola Ludwika przebiegała przez miasto Podgórze. Niestety przez wiele lat pierwszą stacją za mostem był dopiero "Bierzanów". Podgórze czyniło wieloletnie starania aby taką stację (ładownię lub punkt ekspedycyjny) zbudować - niestety bezskutecznie. Najbliższy realizacji był projekt z 1878 roku, który zakładał budowę stacji wzdłuż ulicy Nadwiślańskiej i brzegu Wisły. Tor do stacji miał zbiegać z nasypu łukiem. Projekt ten nie doczekał się realizacji z uwagi na budowę w 1884 roku Kolei Transwersalnej i stacji węzłowej "Podgórze" (później "Podgórze-Płaszów"). Na nasypie przebiegającym przez miasto jeszcze w 1901 roku planowano budowę przystanku pasażerskiego ale ten realizacji doczekał się dopiero w.. 1979 roku. Przystanek "Kraków-Zabłocie" w latach 2015-2022 przechodził wielokrotną przebudowę przybierając ostatecznie kuriozalną "bizantyjską" formę. Tuż za tym przystankiem w latach 2016-17 zbudowano bezkolizyjne odgałęzienie przebiegającej estakadą linii kolejowej w kierunku Skawiny (połączenie z LK94).
 |
| Przystanek "Zabłocie" w 2013 roku - przed drastyczną przebudową. Na pierwszym planie tor prowadzący do towarowej stacji "Wisła". Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Własnej stacji towarowej Podgórze doczekało się dopiero w 1910 roku. Stacja nazwana "Podgórze-Wisła" ulokowana była na brzegu Wisły prostopadle do linii Kraków Lwów od strony Zabłocia. Tor prowadzący do tej stacji wybiegał z północnej głowicy stacji Płaszów równolegle do nasypu linii lwowskiej ale niżej. Po II wojnie światowej nad ul. Płaszowską (dziś Powstańców) tor dojazdowy przeniesiono na wiadukt - aby nie blokować ruchu na tej ważnej ulicy prowadzącej już do Nowej Huty. Tor skręcał łukiem pomiędzy zabudowaniami rzeźni i garbarni, a po minięciu ulicy Zabłocie zaczynał się teren stacji. Długość linii dojazdowej wynosiła 1520 metrów.
 |
| Plan stacji Podgórze-Wisła z 1910 roku z naniesionym projektem przebudowy rampy. Ilustracja: ANK, sygn. 29/53/58 |
Pierwotnie na stacji „Wisła” znajdowały się tylko dwa tory (zasadniczy i boczny) o długości 250 m. kończące się przed wałem twierdzy (obecnie ul. Romanowicza) Na stacji znajdowała się rampa o długości 70 m. z wjazdem od zachodu z parterowym budynkiem mieszczącym biuro dyżurnego ruchu oraz magazyny. Stacja miała odciążać w ruchu towarowym stację płaszowską ale głównym powodem jej powstania były restrykcyjne przepisy dot. transportu zwierząt rzeźnych. Stąd też pierwsza bocznica stacji Wisła, wybiegająca na zachód, prowadziła do funkcjonującej od 1882 roku Rzeźni Podgórskiej.
 |
| Tor prowadzący do stacji "Wisła" w 1997 roku. Po prawej ogrodzenie dawnej garbarni, po lewej zabudowania dawnej rzeźni. Jej bocznica już nie istnieje, tak jak równolegle poprowadzony ślepy tor wyciągowy. Fragment zdjęcia: bazakolejowa.pl |
Stacja "Wisła" dość szybko stała się mało przepustowa. Dlatego pod koniec lat 20-tych przeprowadzono jej rozbudowę. Na wschód od starej rampy zbudowano nową grupę 5 torów postojowych z placami ładunkowymi po obu ich stronach. Obok przejazdu na ul. Zabłocie zbudowano dwupiętrowy, modernistyczny budynek ekspedycji towarowej. Z zachodniej głowicy wyprowadzono tzw. tor oblotowy, który prowadził wzdłuż ulicy Romanowicza (dawnym wałem fortecznym) i włączał się do toru dojazdowego za ulicą Dekerta. Tor ten ułatwiał obieg składów towarowych bez potrzeby przepinania lokomotywy na drugi koniec pociągu.
 |
| Fragment mapy topograficznej z 1934 roku. Widoczne bocznice stacji "Wisła" oraz tzw. tor oblotowy wzdłuż ul Romanowicza. |
Od początku swojego istnienia stacja Podgórze-Wisła obsługiwała kilka już istniejących lokalnych zakładów przemysłowych ale obecność stacji przyczyniła się do szybkiej budowy nowych fabryk i magazynów na terenie Zabłocia. Coraz więcej z nich budowało też własne bocznice. W połowie lat 60-tych stacja Wisła obsługiwała 31 przedsiębiorstw.
Jednym z powodów lokalizacji i budowy stacji towarowej stacji Podgórze-Wisła był zamiar wykorzystania jej do obsługi zaplanowanego ogromnego portu śródlądowego. Port ten miał być elementem imponującej inwestycji - budowy kanału żeglownego Wisła-Dunaj. Prace rozpoczęto w 1904 roku - w Krakowie ich częścią były budowane od 1907 roku bulwary wiślane. Port pierwotnie planowano na Dębnikach ale ostatecznie wybrano lokalizację w Płaszowie - w miejscu dawnego meandru Wisły. Wojna światowa pokrzyżowała te plany, chociaż pierwotnie kontynuowano prace nawet po jej wybuchu.
 |
| Stacja Wisła i projekt śródlądowego portu w Płaszowie na planie Krakowa z 1916 roku. |
Po wojnie z czasem zarzucono koncepcję tak rozbudowanego portu, zaplanowano budowę jedynie jednego basenu – tzw. portu zimowego i stoczni. Inwestycję tę zrealizowano w pełni dopiero po II wojnie, ale już wcześniej w latach 20-tych z wschodniej głowicy stacji wybudowano 1,5 km tor prowadzący na teren przyszłego portu, który był wykorzystywany przy jego budowie. Po wojnie z toru tego odchodziły osobne bocznice do:
- Przedsiębiorstwa Budowy Stopnia Wodnego na Wiśle,
- Krakowskiej Stoczni Rzecznej,
- Zakładów Remontowych Maszyn Budowlanych
- Krakowskiego Zjednoczenia Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego
 |
| Tor przecinający ulicę Portową prowadzący ze stacji Wisła na tereny dawnego portu zimowego. Widoczny wiadukt pod ulicą Stoczniowców a za nim teren dawnej stoczni. |
Z toru prowadzącego do portu wyprowadzono w 1932 bocznicę prowadzącą do jednostki wojskowej. Podczas II Wojny Światowej, z uwagi na budowę kolejowej obwodnicy, bocznice na teren jednostki wprowadzono od strony stacji Zabłocie. Tor do portu również poprowadzono w innym miejscu - bliżej Wisły.
4. Bocznica na bulwarze Podolskim
Około 1927 roku zbudowano także 2,5 km tor w kierunku zachodnim zlokalizowany na dolnym poziomie bulwaru Podolskiego. Tor ten przebiegał pod mostem kolei lwowskiej a sięgał aż ujścia rzeki Wilgi. Bocznica ta należała do Gminy Miasta Krakowa i miała służyć docelowo do przeładunku towarów ze statków cumujących przy bulwarze. Niestety brak planowanego jazu na Dąbiu utrudniał takie cumowanie. Tor był za to wykorzystywany przy budowie mostu Piłsudskiego a później również przy przebudowie ujścia rzeki Wilgi, mającego być początkiem kanału żeglownego Kraków - Śląsk. Tor ten skrócono po II wojnie - kończył się pod mostem Krakusa, a podczas przebudowy tego mostu (koniec lat 60-tych) bocznicę tę całkiem zlikwidowano.
 |
| Tor bocznicowy na bulwarze Podolskim w 1935 roku. Widoczna kładka Francosa w miejscu mostu Podgórskiego. (Dziś w jej miejscu funkcjonuje kładka o. Bernatka). Zdjęcie: NAC |
W 1976 roku uruchomiono nadbrzeże drobnicowe Żeglugi Krakowskiej, gdzie rozładowywano węgiel transportowany barkami ale także kruszywo. Do tej przystani także funkcjonowała kolejowa bocznica.
5. Bocznice przecinające ul. Zabłocie
Bodaj najstarszą fabryką Zabłocia było funkcjonujące od 1897 roku ulicy Romanowicza 5 Towarzystwo Przemysłowe dla Wyrobów Żelaznych w Krakowie. W 1910 roku uruchomiło ono ze stacji "Wisła" własną bocznicę kolejową przecinającą ulicę Zabłocie. Po II wojnie zakład ten działał najpierw jako spółdzielnia a później Fabryka Elementów Wyposażenia Budownictwa "Metalplast". Był to jeden z ostatnich zakładów Zabłocia korzystających z transportu kolejowego...
 |
| Tor bocznicowy fabryki "Metalplast" w 2005 roku. (Dawniej Towarzystwo Przemysłowe dla Wyrobów Żelaznych). Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
W 1912 roku z Kazimierza na Zabłocie została przeniesiona Fabryka Siatek, Mebli, Konstrukcji Żelaznych i Wyrobów Ornamentalnych Kutych Józefa Goreckiego do obiektów wybudowanych przy ulicy Romanowicza 9. Również ta fabryka wybudowała własną bocznicę kolejową. W 1930 roku na jej terenach powstała Pierwsza Małopolska Fabryka Naczyń Emaliowanych i Wyrobów Blaszanych "Rekord" (w latach 1940-44 działająca jako Deutsche EmalienFabrik) też korzystające z tej bocznicy.
 |
| Bocznica składu węgla ul. Zabłocie 35. W dalszej części prowadziła ona na teren Telpodu. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Po II wojnie światowej teren fabryki wraz z bocznicą zajęły Krakowskie Zakłady Elektroniczne Telpod. Bocznica ta była też wykorzystywana do zaopatrywania składu węgla, który funkcjonował na posesji Zabłocie 35.
6. Bocznice przecinające ul. Przemysłową
Posesję za garbarnią przy ul. Przemysłowej 8 od 1926 roku zajmował skład nafty, benzyny, olejów maszynowych i automobilowych Państwowej Fabryki Olejów Mineralnych "Polmin" z Drohobycza. Po wojnie do lat 70-tych skład ten był zarządzany przez Krakowskie Przedsiębiorstwo Obrotu Produktami Naftowymi - Centrala Produktów Naftowych (KPOPN - CPN). Oczywiście skład ten dysponował własną bocznicą kolejową odchodzącą od toru prowadzącego do stacji "Wisła". Bocznicę rozebrano z końcem lat 60-tych w związku z likwidacją składu paliw i przejęciem terenu przez firmę Miraculum.
 |
| Bocznica składu paliw firmy "Polmin" (po wojnie CPN). W głębi widoczny budynek garbarni po pożarze w grudniu 1933 roku. Zdjęcie: NAC |
Wzdłuż ulicy Przemysłowej poprowadzono też tor prowadzący do bocznic innych fabryk w rejonie. Na posesji Przemysłowa 12, gdzie przed II wojną mieściły się m.in. Fabryka Kas Ogniotrwałych W.Fink i Fabryka Wyrobów Metalowych i Mechanizmów do Parasoli "Superior" znajdowała się krótka bocznica. W 1953 roku zbudowano tam biurowiec który stoi do tej pory (obecnie "Factory Park") a wkrótce po tym bocznicę zlikwidowano.
 |
| Bocznice przechodzące przez ul. Przemysłową w 2005 roku. Prowadziły do (od lewej): Fabryki "Krakus", Fabryki Mydła (później "Miraculum") i Młyna "Ziarno". Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
W 1919 roku przy ul. Zabłocie 21 postała firma "Wódki Krakowskie", przemianowana później na "Krakus". W zakładzie tym funkcjonowała gorzelnia, rafineria spirytusu, fabryka likieru, marmolady esensji oraz wytwórnia chemikaliów (m.in. potażu dla hut szkła). Po sąsiedzku, przy ul Zabłocie 23, od 1913 roku funkcjonowała Krakowska Fabryka Mydła C. Śmiechowskiego. W latach 20-tych do obu fabryk doprowadzono bocznice od tyłu, od ulicy Przemysłowej. Fabryka Krakus upadła podczas wielkiego kryzysu. Fabryka mydła działała prężnie nawet podczas II wojny, a po wojnie funkcjonowała jako Fabryka Kosmetyków Przedsiębiorstwo Państwowe "Pollena Miraculum", wchłaniając sąsiednie tereny - zarówno dawnej fabryki Krakus jak i składu paliw CPN. Zakład ten jednak "przeinwestował się" w latach 70-tych nie będąc w stanie dokończyć rozpoczętych inwestycji, a po roku 2000 zbankrutował...
 |
| Bocznica młyna "Ziarno" w 2006 roku. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Kolejną posesję przy ulicy Zabłocie 15 zajmowała Polska Wytwórnia Chleba Zdrowego "Ziarno" (młyn i piekarnia) założona w 1919 roku. Funkcjonowała tam również wytwórnia makaronu. Wyroby były sprzedawane w sieci 35 sklepów na terenie Krakowa. Młyn "Ziarno" działał w czasie II wojny oraz po niej - znacjonalizowany jako Młyny Zakładów Młynarskich "Ziarno" Zabłocie nr 2. Bocznica młyna "Ziarno" była jedna z najdłużej funkcjonujących - aż do 2001 roku. W tym samym roku przestał też funkcjonować sam młyn...
 |
| Lofty w dawnym młynie "Ziarno". Widoczne szyny dawnej bocznicy. |
Budynek młyna "Ziarno" został w latach 2008 - 2009 przebudowany na lofty (mieszkania w obiektach poprzemysłowych). Przy tej adaptacji wyeksponowano szyny dawnej bocznicy młyna. Niewiele już zostało elementów dawniej bardzo rozbudowanej infrastruktury kolejowej Zabłocia...
7. Bocznice przecinające ul. Romanowicza
Podczas rozbudowy stacji "Wisła" zlikwidowano tor oblotowy. Został on odcięty od stacji ale służył od 1950 roku jako bocznica oddziału Krakowskiej Fabryki Mebli z ulicy Zakopiańskiej. Teren tej fabryki został w latach 70-tych wchłonięty przez "Telod". W 1974 roku powstał tam ogromny budynek Zakładu Podzespołów i Urządzeń Technologicznych.
 |
| Dawny tor obiegowy stacji Wisła w 2019 roku. W centrum dawny budynek fabryki Telpod. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Od dawnego toru obiegowego pod skosem przez ulicę Romanowicza biegła bocznica do założonych w 1925 roku Zakładów Cynkowniczych "Polcynk" przy ul. Romanowicza 15. Oprócz usług cynkowania (zbiorników, bojlerów) produkowano tam wyroby z blachy ocynkowanej np. wiadra. W 1948 fabryka ta została znacjonalizowana - znacznie zwiększono zatrudnienie i produkcję. W 2001 roku zakład został sprywatyzowany jako "D.G.M." i nadal produkuje wyroby ocynkowane - np. taśmy i drut.
 |
Fragment mapy topograficznej z 1965 roku z bocznicami na Zabłociu: 1. Stacja "Kraków Wisła" 2. Rzeźnia Podgórska 3. Tor prowadzący do portu wiślanego (po korekcie z 1943 roku) 4. Jednostka wojskowa 5. Gmina Miejska Kraków - tor na bulwarze podolskim 6. Nadbrzeże drobnicowego Żeglugi Krakowskiej 7. Przemysł Towarów Żelaznych S.A. (Metalplast) 8. Krakowska Fabryka Drutu i Wyrobów Żelaznych (Telpod) 9. Baza paliw Polmin (CPN) 10. Fabryka Wyrobów Metalowych - Przemysłowa 12 11. Przemysł Spirytusowy Krakus S.A. 12. Fabryka Mydła Śmiechowskiego (Miraculum) 13. Młyn "Ziarno" 14. Krakowska Fabryka Mebli 15. Zakłady Cynkownicze "Polcynk" 16. Fabryka Wyrobów Gumowych "Magna" |
Ostatnia bocznica w tym rejonie prowadziła do założonej w 1934 roku Fabryki Wyrobów Gumowych "Magna" sp. z o.o. Podczas II wojny była to fabryka Siemens AG. Po wojnie - Krakowskie Zakłady Przemysłu Gumowego. Od lat 50-tych na posesji Romanowicza 19 funkcjonowały także warsztaty mechaniczne Krakowskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego oraz Krakowskich Zakładów Artykułów Gospodarczych Przemysłu Terenowego.
8. Bocznice znajdujące się za małą obwodnicą kolejową
W latach 1942-43 okupant niemiecki zbudował obwodnicę kolejową omijającą krakowski dworzec główny. Linia ta wybiegała z dworca Kraków-Płaszów i odbijając na północ przecinała Zabłocie na dwie części, aby nowym mostem kolejowym pokonać Wisłę i łukiem przez Dąbie, Olszę, Prądnik połączyć się z linią na Śląsk dopiero na wysokości Łobzowa. Z uwagi na tę magistralę dokonano korekty toru ze prowadzącego ze stacji "Wisła" do portu zimowego, przeprowadzając go pod pierwszym, suchym przęsłem nowego mostu wiślanego. Z drugiej strony nowej obwodnicy także powstały nowe bocznice.
 |
| Bocznica kolejowa przecinająca ul. Portową w 2006 roku. W głębi budynek dawnej Chłodni Składowej. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
W 1943 roku tuż za nasypem tej kolei zbudowano chłodnię i magazyny żywności. Ogromny surowy, modernistyczny budynek chłodni do tej pory stanowi dominujący architektoniczny akcent w tej okolicy. Do obiektu tego doprowadzono bocznicę od strony północnej, ale od południa istniał drugi tor bocznicowy - fragment dawnego toru do portu zimowego. Po wojnie funkcjonowała tam Chłodnia Składowa nr 1 (przejęta później przez Kombinat Rolno-Przemysłowy Igloopol z Dębicy). Przechowywano tam m.in. owoce cytrusowe. Tuż za chłodnią przy ul. Portowej swoją bocznicę posiadały też Miejskie Zakłady Terenowe Przemysłu Materiałów Budowlanych - Wytwórnia Prefabrykatów. Obecnie w tym miejscu funkcjonują dwie betoniarnie.
 |
| Silosy zbożowe i magazyny Państwowych Zakładów Zbożowych przy ul. Klimeckiego 8. Obiekty te rozebrano po 2017 roku budując w tym miejscu bloki... |
W 1953 roku przy ul. Zabłocie 58 (po 1980 roku Klimeckiego 8) wybudowano magazyny zbożowe Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego "PZZ Ziarno". W 1979 roku powstały tam też 24 metalowe silosy na zboże. Obiekty te były obsługiwane z bocznicy doprowadzonej od ulicy Portowej. Nieco dalej od 1930 roku działała huta szkła "Wawel", na terenie której w 1957 roku rozpoczęła działalność Spółdzielnia Pracy "Metalowiec". Do firmy tej również doprowadzono kolejową bocznicę. W latach 50-tych przy ulicy Klimeckiego 22-24 zlokalizowano rozległą bazę sprzętowo-transportową Krakowskiego Przedsiębiorstwa Budowy Elektrowni i Przemysłu. Później zmieniono nazwę firmy na Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego "Chemobudowa-Kraków" S.A. Do bazy tej doprowadzono bocznicę od ulicy Portowej. Ostatnią bocznicą w tym rejonie była ta prowadząca do, zbudowanej w latach 70-tych, Chłodni Składowej nr 2 przy ul. Pana Tadeusza (obecnie magazyny).
 |
Fragment mapy topograficznej z 1965 roku z bocznicami węzła w ul. Portowej: 1. Przedsiębiorstwo Budowy Stopnia Wodnego na Wiśle 2. Krakowska Stocznia Rzeczna 3. Zakłady Remontowe Maszyn Budowlanych 4. Krakowskie Zjednoczenie Budownictwa Wodno-Inżynieryjnego 5. Chłodnia składowa nr 1 (Igloopol) 6. Wytwórnia Prefabrykatów Betonowych 7. Baza Sprzętowo-Transportowa (Chemobudowa) 8. Zakłady Zbożowe "PZZ" 9. Spółdzielnia Pracy "Metalowiec" 10. Chłodnia składowa nr 2 przy ul. Pana Tadeusza |
Likwidacja stacji "Wisła" i bocznic na Zabłociu
Na terenie samej stacji Wisła funkcjonowały liczne firmy korzystające z istniejącej infrastruktury. Jedną z pierwszych były składy węgla, artykułów hutniczych, drewna i materiałów budowlanych. Po II wojnie światowej było to Okręgowe Przedsiębiorstwo Handlu Opałem i Materiałami Budowlanymi. Pomiędzy zabudowaniami stacji a rzeką Wisłą powstały też budynki Krakowskich Zakładów Przemysłu Piekarniczego posiadające własny tor bocznicowy. Jednak już w latach 60-tych planowano likwidację stacji towarowej "Wisła". Plan zagospodarowania przewidywał budowę mostu drogowego przez Wisłę na wysokości ulicy Kotlarskiej. W związku z tym bocznice znajdujące się za obwodnicą kolejową miały być wpięte właśnie do niej nową łącznicą w rejonie ulicy Portowej. Planu tego nie zrealizowano.
 |
| Przejazd kolejowy przed stacją Kraków Wisła w 1981 roku. Widoczny budynek na rogu ulic Zabłocie i Przemysłowej - wyburzony w 2020 roku. Ilustracja: MK, DAU Pg., nr 602 |
Od lat 70-tych następował stopniowy spadek przewozów kolejowych na rzecz samochodowych. W latach 90-tych wiele z zakładów znajdujących się na Zabłociu upadło. W 2000 roku z bocznic korzystały już tylko "Metalplast", "Ziarno" i jednostka wojskowa. W 2001 roku zawieszono przewozy towarowe ze stacji "Kraków-Płaszów" do stacji "Kraków-Wisła" - infrastruktura torowa stacji została rozebrana. Równia stacyjna została wykorzystana do budowy mostu Kotlarskiego, który ukończono w grudniu 2001 roku. Na terenie dawnej stacji "Wisła" przez kilka lat straszyły niszczejące budynki - drewniany samej stacji jak i międzywojenny, murowany ekspedycji towarowej. Budynki te wyburzono w 2006 i 2008 roku. Systematycznie znikały też resztki niegdyś tak licznych bocznic na terenie Zabłocia, z których zostało już tylko kilka artefaktów...
 |
| Zrujnowany budynek magazynowy zlikwidowanej stacji Kraków-Wisła, tuż przed jego wyburzeniem w 2006 roku. Na pierwszym planie ulica Zabłocie. Fotografia: Bartłomiej Filous (fotopolska.eu) |
Przez kilkanaście lat na terenie dawnej stacji "Wisła" były tylko zarośla i dziki parking. Samo Zabłocie uległo w tym czasie wielkiemu przeobrażeniu i z dzielnicy przemysłowej stało się mieszkaniową. Wychodząc na przeciw oczekiwaniom nowych mieszkańców lokalne organizacje wykazały inicjatywę utworzenia w tym miejscu parku. Dzięki tym staraniom w maju 2018 roku otwarto park "Stacja-Wisła", który nie tylko nazwą nawiązuje do przeszłości. W parku umieszczono bowiem elementy małej architektury, które mają się kojarzyć z kolejową historią tego miejsca.
 |
| Fragment parku "Stacja-Wisła" - widoczne elementy małej architektury. W głębi zabudowania mieszkaniowe powstały w miejscu dawnej fabryki "Miraculum". Po prawej stronie zachowane relikty dawnej rampy towarowej... |
* * *
Na koniec krótka filmowa prezentacja parku "Stacja-Wisła":
